Charles Collins, giám đốc điều hành của Crux, ngày 16 tháng 2 năm 2025, tường trình rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã bị chỉ trích vì nhiều tuyên bố của mình sau cuộc xâm lược Ukraine của Nga bắt đầu vào ngày 24 tháng 2 năm 2022.

Chỉ vài tuần sau cuộc xâm lược năm 2022, vị giáo hoàng này đã gọi điện cho Tổng thống Nga Vladimir Putin để xem liệu ngài có thể đến Moscow để yêu cầu ông chấm dứt chiến tranh hay không, một động thái mà các nhà lãnh đạo Công Giáo Ukraine gọi là "thảm họa".

Phát biểu với các tu sĩ Dòng Tên làm việc tại Nga, Belarus và Kyrgyzstan vào năm 2022, Đức Phanxicô cho biết ngài nghĩ rằng "sai khi nghĩ về [cuộc chiến Nga-Ukraine] giống như một bộ phim cao bồi, trong đó có cả người tốt và kẻ xấu".

“[Tôi] sai lầm khi nghĩ rằng đây là cuộc chiến giữa Nga và Ukraine và thế là hết”, Đức Phanxicô cũng đã nói vào dịp đó. “Đây là một cuộc chiến tranh thế giới”, ngài nói.

Kể từ đó, Đức Phanxicô đã kêu gọi một nền hòa bình thông qua đàm phán, thậm chí có lần còn nói rằng Ukraine nên “giương cờ trắng”, sau khi phải chịu nhiều thất bại vào năm 2024.

Khi Hoa Kỳ tuyên bố rằng họ đang nỗ lực chấm dứt chiến tranh Nga-Ukraine, thật thú vị khi lắng nghe những lời khác của Đức Giáo Hoàng.

“Gần cuối năm đầu tiên của cuộc chiến”, Đức Giáo Hoàng nói, “tôi đã gửi lời kêu gọi chân thành nhất tới các quốc gia đang tham chiến… về một nền hòa bình ổn định và danh dự cho tất cả mọi người. Thật không may, lời kêu gọi của tôi đã không được lắng nghe, và cuộc chiến vẫn tiếp diễn, dữ dội, trong hai năm nữa, với tất cả những nỗi kinh hoàng của nó”.

“[Cuộc chiến] trở nên tàn khốc hơn và lan rộng trên đất liền, trên biển, thậm chí trên không”, Đức Giáo Hoàng tiếp tục, “và cái chết đã giáng xuống những thành phố không có khả năng phòng thủ, những ngôi làng yên bình, những người dân vô tội của họ”.

Đối với những ai đọc những lời đó và tìm thấy trong đó thêm bằng chứng ủng hộ quan điểm Giáo hoàng Phanxicô đang đứng về phía Nga trong vấn đề Ukraine, điều quan trọng là phải biết rằng đó hoàn toàn không phải là lời của vị giáo hoàng hiện tại.

Đó là lời của Giáo hoàng Benedict XV từ năm 1917, trong Thế chiến thứ nhất.

Benedict XV cho biết những bên tham chiến phải thay thế "sức mạnh vật chất của vũ khí" bằng "sức mạnh đạo đức của luật pháp", và kêu gọi trọng tài quốc tế và sơ tán các vùng lãnh thổ bị chiếm đóng. Ngài cũng nhấn mạnh vào việc xem xét thực sự các yêu sách đối địch.

Nói cách khác, điều quan trọng là phải nhận ra rằng cách Đức Giáo Hoàng Phanxicô nói về cuộc chiến tranh Nga-Ukraine là một phần trong cách các vị giáo hoàng nói về các cuộc xung đột quốc tế trong hơn một thế kỷ, bắt đầu bằng những lời trên của Đức Benedict XV.

Đức Giáo Hoàng Pi-ô XII thường bị chỉ trích vì không tích cực lên án phe Trục, và Đức Thánh Giáo hoàng Gioan Phao-lô II phản đối mạnh mẽ cả hai cuộc xâm lược Iraq.

Sau cuộc xâm lược Kuwait của Iraq năm 1990, Đức Gioan Phaolô II đã nói trong quá trình chuẩn bị cho một cuộc chiến tranh chống lại Iraq rằng "chiến tranh là một cuộc phiêu lưu không có hồi kết".

"Đối với khu vực vịnh, chúng ta đang chờ đợi với sự lo lắng rằng mối đe dọa xung đột sẽ biến mất", ngài nói.

"Mong các nhà lãnh đạo tin rằng chiến tranh là một cuộc phiêu lưu không có hồi kết. Bằng cách lý luận, kiên nhẫn và đối thoại với sự tôn trọng các quyền bất khả xâm phạm của các dân tộc và quốc gia, chúng ta có thể xác định và đi trên con đường hiểu biết và hòa bình", vị giáo hoàng nói thêm.

Cuộc xâm lược Kuwait của Iraq được coi là một trong những hành động quân sự nghiêm trọng và rõ ràng là bất hợp pháp nhất được thực hiện dưới thời trị vì của Đức Gioan Phaolô II. Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc thậm chí còn cho phép sử dụng vũ lực để buộc phải rút quân khỏi Iraq.

Đức Gioan Phaolô II cũng lên tiếng phản đối cuộc chiến tranh Iraq năm 2003.

"Chiến tranh không bao giờ chỉ là một phương tiện khác mà người ta có thể lựa chọn để giải quyết những bất đồng giữa các quốc gia", Đức Gioan Phaolô II nói.

Quan điểm chống chiến tranh của Giáo hoàng Phanxicô – mọi cuộc chiến tranh và bất cứ cuộc chiến tranh đặc thù nào – không là gì nếu không nhất quán, tự trong nó và với những vị tiền nhiệm của ngài ít nhất là từ Đức Benedict XV. Tuy nhiên, Đức Phanxicô đã – và dễ hiểu – nghe được những quan điểm trái ngược được bày tỏ từ những người Công Giáo ở Ukraine.

Nga đã sáp nhập Crimea bất hợp pháp vào năm 2014 và hiện đang dần tiến vào một số khu vực của Ukraine, nhưng đang phải chịu thương vong rất lớn, cũng như người Ukraine.

Năm ngoái, vị đứng đầu Giáo Hội Công Giáo Hy Lạp Ukraine, Tổng giám mục Sviatoslav Shevchuk đã cáo buộc Nga về "chiến thuật ma quỷ - không chỉ hủy hoại mạng sống con người, mà còn cả những người phục vụ nó".

"Những cô gái và chàng trai của chúng ta ở tiền tuyến đang anh dũng bảo vệ đất nước của họ và không chỉ ổn định được mặt trận mà còn ngăn chặn được sự tiến công của quân đội Nga", Shevchuk nói.

Shevchuk là nhà lãnh đạo tôn giáo của một quốc gia đang chiến tranh chống lại kẻ xâm lược hung hăng, nhưng Đức Phanxicô là mục tử hoàn vũ.

Tất cả những điều này làm tôi nhớ lại một chút về cuộc trao đổi sâu sắc và u ám mà tôi đã có với một linh mục ở Rome, sau vụ tấn công ngày 11 tháng 9: “[Trong tình huống bắt giữ con tin,] công việc của tôi với tư cách là người ban phát các mầu nhiệm thánh của Chúa và là mục tử của dân thánh Người, là cầu nguyện và nài xin một giải pháp mà không đổ máu; công việc của cảnh sát trưởng là bắn chết tên khốn đó trước khi hắn làm hại đàn chiên của tôi.”

Không cần phải nói, Đức Giáo Hoàng Phanxicô không chỉ đóng vai trò của mình như thể đây là một bộ phim. Ngài cũng có những lo ngại nghiêm trọng về những bóng tối được đúc kết bởi các quốc gia trong thế kỷ 21, thường nói về "Chiến tranh thế giới thứ ba diễn ra từng phần".

Lần đầu tiên ngài sử dụng thuật ngữ này là tại đài tưởng niệm 100,000 binh lính Ý tại nghĩa trang Redipuglia ở Đông Bắc nước Ý vào năm 2014 và sử dụng thường xuyên kể từ đó.

Chỉ một ngày trước, tôi đã đề cập đến việc Đức Thánh Giáo hoàng Gioan Phao-lô II đã viết về việc hòa bình với sự yếu đuối không phải là hòa bình thực sự trong bài phát biểu trước các thành viên NATO trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh.

Làm sao có thể Đức Phanxicô lại có vẻ khác với Đức Gioan Phao-lô II khi nói đến sự xâm lược của Nga?

Có lẽ vì các vị có những trải nghiệm khác nhau về Chiến tranh Lạnh.

Đức Gioan Phao-lô II đã từng ở Ba Lan do Liên Xô cai trị, chịu đựng dưới chế độ Cộng sản. Hầu hết người Mỹ và người Tây Âu coi đây là cuộc chiến của tự do chống lại chế độ độc tài; nói một cách đơn giản hơn là thiện chống lại ác.

Tuy nhiên, Đức Phanxicô đã ở Argentina. Giống như hầu hết Nam Mỹ, đó là chế độ độc tài chống Cộng sản.

Ngoài Hoa Kỳ và Tây Âu, chống Cộng sản không phải lúc nào cũng gắn liền với tự do. Ở Châu Á, Châu Mỹ Latinh và Châu Phi, các quốc gia bị coi là quân cờ trong cuộc cạnh tranh giữa NATO và Cộng sản và người dân phải chịu thiệt thòi bất kể người cai trị của họ theo phe nào.

Năm 2022, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho biết ngài cũng có cùng nghi ngờ về việc Ukraine là quân cờ giữa NATO và Nga.

Trong một cuộc phỏng vấn, Đức Giáo Hoàng cho biết có người nói với ngài rằng NATO "đang sủa vào cổng nước Nga".

"Tôi chỉ đơn giản là phản đối việc giảm sự phức tạp xuống mức phân biệt giữa người tốt và kẻ xấu, mà không lý giải về nguồn gốc và lợi ích, vốn rất phức tạp", ngài nói trong một cuộc phỏng vấn với La Civiltà Cattolica.

"Có người có thể nói với tôi lúc này: nhưng ngài ủng hộ Putin! Không, tôi không ủng hộ", Phanxicô nói.

Donald Trump hiện là Tổng thống Hoa Kỳ và ông - người đứng đầu nhà cung cấp quân sự lớn nhất của Ukraine - cho biết ông muốn chiến tranh kết thúc.

Bộ trưởng Quốc phòng của Trump, Pete Hegseth, đã nói rằng Trump tin rằng cả Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy đều "hiểu được thực tế trên thực địa".

Vào thứ năm tuần trước, Hegseth đã phát biểu tại một cuộc họp của NATO rằng sẽ là một "điểm chính trị rẻ tiền" khi đề xuất "tất cả các lá bài đàm phán đều không còn trên bàn đàm phán".

"Và Tổng thống Trump với tư cách là người tạo ra thỏa thuận, là một nhà đàm phán, cũng hiểu những động lực đó", Hegseth nói.

Người ta cũng xác nhận rằng Trump đã nói chuyện với cả Putin và Zelenskyy trong tuần này.

Khi cuộc nói chuyện về việc chấm dứt xung đột ngày càng tăng từ các khu vực - như Hoa Kỳ - với một số khả năng chỉ đạo các vấn đề ngày càng tăng về khối lượng và cường độ, có vẻ như Đức Giáo Hoàng Phanxicô có thể đạt được mong muốn của mình.

Vào thứ tư tại buổi tiếp kiến chung hàng tuần, Đức Phanxicô một lần nữa đề cập đến hy vọng của mình về việc chấm dứt chiến tranh. "Thưa anh chị em, " Đức Phanxicô nói, "chúng ta hãy cầu nguyện cho hòa bình. Chúng ta hãy cùng nhau làm phần việc của mình".

"Chúng ta không sinh ra để giết chóc, mà là để giúp mọi người phát triển. Mong rằng chúng ta sẽ tìm thấy con đường hòa bình", Đức Phanxicô nói, đề cập đến "Ukraine đau khổ" và "nơi này phải chịu đựng nhiều đau khổ xiết bao".