Theo tạp chí mạng The Pillar, Tuần này, Đức Thánh Cha Phanxicô đã thông báo rằng 21 người đàn ông bị Nhà nước Hồi giáo chặt đầu trên một bãi biển ở Libya vào năm 2015 sẽ được đưa vào Sách Tử đạo Rôma, sau khi đã chết vì đức tin Kitô giáo.
Những người đàn ông đã được Giáo Hội Chính thống giáo Ai Cập (Coptic) công nhận là thánh kể từ thời điểm họ bị giết và sự khác biệt của họ là sự khác biệt bất thường khi được cả hai Giáo Hội công nhận là những người tử vì đạo.
Một trong số họ, Matthew Ayariga, thậm chí còn có một sự khác biệt ấn tượng hơn: ông được các Giáo Hội Công Giáo và Chính thống giáo Copitc công nhận là một người tử vì đạo, mặc dù theo như chúng tôi biết, ông không phải là người Công Giáo cũng không phải là người Chính thống giáo Ai Cập.
Vậy ông là ai, và ông đến từ đâu? Luke Coppen đã tìm hiểu như sau:
Ayariga đã bị phiến quân Nhà nước Hồi giáo chặt đầu cùng với 20 đồng nghiệp công nhân xây dựng trên một bãi biển ở Libya vào tháng 2 năm 2015. Họ được Giáo hoàng Chính thống Coptic Tawadros II phong thánh cùng với nhau vài ngày sau đó.
Thứ Năm tuần này, Đức Thánh Cha Phanxicô đã thông báo rằng, với sự đồng ý của Tawadros II, 21 vị tử đạo sẽ “được đưa vào Danh sách Tử đạo Rôma như một dấu chỉ của sự hiệp thông thiêng liêng hợp nhất hai Giáo hội của chúng ta”.
Nhưng trong khi cái chết của Ayariga với tư cách là một vị tử đạo sẽ được các tín đồ Công Giáo và Chính thống giáo Coptic tưởng nhớ trong nhiều thế kỷ, thì chúng ta thực sự biết gì về cuộc đời của người đàn ông này?
Các mầu nhiệm của thánh tử đạo Mátthêu
Matthew Ayariga sinh năm nào? Quê hương của ngài ở đâu? Ngài thuộc cộng đồng tôn giáo nào? Những câu hỏi đơn giản như vậy dường như không có câu trả lời rõ ràng.
Hầu hết các nguồn đều đồng ý rằng Ayariga đến từ Ghana, mặc dù ngay sau khi ngài qua đời, đã có suy đoán rằng ngài có thể đến từ Chad, nơi giáp ranh với Libya.
Trái ngược với 20 vị tử đạo khác, không có ngày sinh hoặc nơi sinh nào được liệt kê cho Ayariga. Có lẽ ngài sinh vào những năm 1980 hoặc đầu 1990, giống như phần lớn các đồng nghiệp của ngài. Điều đó có nghĩa là ngài ở độ tuổi 20 hoặc 30 khi bị giết.
Nhiều trình thuật cho rằng ngài lớn lên như một Kitô hữu. Điều đó có lẽ không ngạc nhiên nếu ngài phát xuất từ Ghana, nơi có khoảng 71% dân số theo Kitô giáo, chủ yếu thuộc các Giáo Hội Ngũ Tuần và các cộng đồng Thệ phản khác. Một số người tin rằng Ayariga là người Công Giáo, điều này có thể xảy ra, mặc dù người Công Giáo chỉ chiếm khoảng 13% dân số Ghana.
Nhưng dường như không có gì được biết về những năm đầu của Ayariga. Khi đến tuổi lao động, có lẽ ngài đã quyết định rời quê hương và kiếm sống bằng nghề lao động nhập cư.
Vào đầu năm 2015, ngài đã tìm được đường đến thị trấn cảng Sirte của Libya, tại một thời điểm nào đó, ngài đã tình cờ gia nhập một nhóm công nhân xây dựng Chính thống giáo Coptic từ nhiều ngôi làng khác nhau ở Ai Cập.
Một video tuyên truyền khủng khiếp do Nhà nước Hồi giáo phát hành vào tháng 2 năm 2015 cho thấy Ayariga và các đồng nghiệp của ngài mặc bộ áo liền quần màu cam giống hệt nhau khi họ được dẫn dọc theo một bãi biển bởi những nhân vật mặc đồ đen cao lớn.
21 người xếp hàng quay lưng về phía những con sóng, mỗi người có một thành viên Nhà nước Hồi giáo phía sau. Khi họ bị buộc phải quỳ xuống, máy quay lia qua họ, cho thấy Ayariga đang quỳ gối thanh thản trước thủ lĩnh, kẻ duy nhất trong số những kẻ khủng bố không mặc đồ đen.
Các công nhân - nhiều người trong số họ rõ ràng đang cầu nguyện trong những giây phút cuối cùng - sau đó đồng loạt bị chặt đầu.
Đoạn video dài 5 phút mô tả vụ giết người của họ mô tả 21 người là “những người thập tự giá, những người theo giáo hội Ai Cập thù địch.”
Người ta nói rằng các chiến binh đã hỏi Ayariga về đức tin của ngài trước khi ngài chết, chắc chắn tự hỏi điều gì đã liên kết ngài với một nhóm Kitô hữu Ai Cập. Ayariga được cho là đã nói với họ một cách đơn giản rằng "Thiên Chúa của họ là Thiên Chúa của tôi."
Một hành trình dài đến Ai Cập
Sau khi Nhà nước Hồi giáo bị đánh đuổi khỏi Sirte, chính quyền địa phương cho biết họ đã tìm thấy thi thể của các công nhân xây dựng. Các xét nghiệm DNA xác nhận rằng hài cốt thực sự là của các vị tử đạo.
Hai mươi trong số các thi thể đã được đưa lên máy bay vào ngày 15 tháng 5 năm 2018 tới Ai Cập, nơi họ được chào đón bằng tiếng chuông nhà thờ trên toàn quốc. Họ được yên nghỉ trong một ngôi đền dành riêng để tưởng niệm các ngài.
Nhưng thi thể của Ayariga vẫn ở lại Libya.
Vào năm 2019, một phái đoàn đã yêu cầu Ayariga “được cùng với những người anh em Coptic của ông về nơi an nghỉ cuối cùng”. Chính phủ Libya đã đồng ý và hài cốt của ngài đã được chuyển đến Ai Cập vào tháng 9 năm 2020. Gia đình các vị tử đạo được trích dẫn như đã nói: “Niềm vui của chúng tôi đã trọn vẹn.”
Máu và phép rửa
Trong một bài báo tháng 3 năm 2019 do First Things xuất bản, tác giả người Đức Martin Mosebach đã suy niệm về hành trình thiêng liêng của Ayariga.
Mosebach, tác giả cuốn sách “The 21: A Journey into the Land of Coptic Martyrs [Người thứ 21: Hành trình vào Xứ Các Tử Đạo Coptic],” lưu ý rằng Sách Tử Đạo Rôma bao gồm lễ kính hai thánh Felix và Adauctus, được cử hành vào ngày 30 tháng 8. Khi Felix bị đem đi hành quyết vào năm 303 sau Công nguyên, Adauctus đã nhìn thấy ngài và xúc động tuyên bố đức tin Kitô giáo của chính mình. Hai người đàn ông sau đó bị xử tử cùng với nhau. Mosebach cho rằng Ayariga là Adauctus trong số 21 vị tử đạo ở Libya.
Mosebach cho hay: Nhà nước Hồi giáo ban đầu tin rằng ngài không phải là Kitô hữu và lên kế hoạch thả ngài ra. Nhưng Ayariga khăng khăng cho rằng ngài là Kitô hữu.
Mosebach viết: “Nếu Matthew sống sót và bày tỏ mong muốn được chấp nhận làm tín hữu Coptic, ngài sẽ phải trải qua lễ rửa tội một lần nữa. Giống như nhiều Giáo Hội Chính thống giáo, Giáo Hội Coptic không công nhận lễ rửa tội do các Giáo Hội khác thực hiện.”
“Vậy có phải Matthew chỉ đơn giản là một người chưa được rửa tội nhưng bằng cách nào đó đã trở thành một vị thánh? Không hề như vậy. Bằng việc sẵn sàng chết cùng với những người bạn đồng hành Coptic của mình, ngài đã nhận được phép rửa bên bờ biển Libya. Máu của chính ngài đã thay thế cả nước thánh lẫn việc rửa tội của linh mục trong bí tích.”
Mosebach quả đang đề cập đến giáo huấn Kitô giáo cổ xưa về phép rửa tội bằng máu. Như Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo giải thích, “Giáo hội luôn xác tín chắc chắn rằng những người chịu chết vì đức tin mà không lãnh nhận Bí tích Rửa tội đều được rửa tội bằng cái chết của họ vì và với Chúa Kitô”. Nó nói thêm rằng “Bí tích Rửa tội bằng máu này, giống như mong muốn lãnh nhận Bí tích Rửa tội, mang lại hoa trái của Bí tích Rửa tội mà không phải là một bí tích.”
Mosebach nói với The Pillar vào ngày 12 tháng 5 rằng việc các vị tử đạo được đưa vào Sách Tử đạo Rôma là “tin tốt nhất từ Rome trong một thời gian dài.”
Ông viết qua email: “Cuối cùng, cốt lõi của thông điệp Kitô giáo một lần nữa được đặt ở trung tâm: bước theo Chúa Kitô qua việc chấp nhận Thập giá cứu chuộc thế giới của Người”.
Mosebach, một người ủng hộ Thánh lễ Latinh truyền thống, nói thêm: “Đồng thời, điều này cũng liên quan đến việc phải hướng sang Giáo Hội Coptic, vốn tự gọi họ là 'Giáo hội của các vị tử đạo' và là tấm gương tốt cho Kitô giáo Công Giáo phương Tây: Sự cam kết không giới hạn của người Copt đối với truyền thống Kitô giáo và nghi lễ truyền thống nhắc nhở Giáo hội Rôma, hiện đang đặt cả hai điều vừa kể dưới 'sự nghi ngờ ý thức hệ', phải xem xét lại mối quan hệ của chính mình với truyền thống”.
“Nỗi nghi ngờ vô căn cứ từ lâu rằng Giáo hội Alexandria tuyên bố một hình ảnh sai lầm về Chúa Kitô dưới hình thức ‘Thuyết độc tính’ có lẽ cũng đã bị dập tắt.”
Ông nói thêm: “Đặc biệt cảm ơn Đức Giáo Hoàng Phanxicô vì đã chỉ ra học thuyết cổ xưa về ‘phép rửa tội bằng máu’, đặc biệt là đối với thánh Mátthêu, người đến từ Ghana và không phải là người Copt. Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II đã tạo ra khái niệm về một ‘phong trào đại kết của các vị tử đạo’ – giờ đây nó đã được lấp đầy bằng thực tế.”
Các vị thánh ngoài Công Giáo
Với việc được ghi vào Sách Tử đạo Rôma, Matthew Ayariga sẽ được liệt kê trong số các vị thánh và chân phước được Giáo Hội Công Giáo công nhận. Lễ kính 21 vị tử đạo dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 15 tháng 2, ngày các ngài được Giáo hội Chính thống giáo Coptic tưởng nhớ.
Hãng thông tấn Pháp I.Media trích dẫn một nguồn tin giấu tên của Vatican cho biết 21 người sẽ được Giáo Hội Công Giáo công nhận là thánh. Nguồn tin cho biết điều này “chỉ có thể xảy ra vì những người đã được rửa tội này đã được Giáo Hội Coptic công nhận là thánh.”
Vatican News lưu ý rằng những người không Công Giáo khác trước đây cũng đã được thêm vào Sách Tử đạo Rôma, bao gồm, vào năm 2001, các vị thánh thế kỷ 11 Theodosius và Anthony thành Pečerska, và các vị thánh thế kỷ 14 Stephen thành Perm và Sergius thành Radonezh.
21 vị tử đạo đã truyền cảm hứng cho một số biểu tượng nổi bật đương thời. Có thể dễ dàng nhận ra Ayariga trong hàng những nhân vật mặc trang phục giống hệt nhau: Người châu Phi cận Sahara đơn độc, được miêu tả trong bộ áo liền quần màu cam có vầng hào quang và đôi khi đội vương miện.
Đặt bên cạnh những người thuộc nhóm Kitô hữu phi thường này, câu chuyện của ngài cũng rất nổi bật.