Tạp chí mạng The Pillar có lẽ là tạp chí năng nổ nhất trong việc tường trình về Ngày Giới Trẻ Thế Ggiới năm 2023 tại Lisbon, Bồ Đào Nha. Ký giả Felipe d’Avillez của họ, ít nhất kể từ ngày 31 tháng 7, 2023, đã có bài tường trình khá chi tiết hàng ngày về biến cố lịch sử này.
Quả vậy, ngày 31 tháng 7, một ngày trước khi Ngày Giới Trẻ Thế Giới chính thức khai mạc, ký giả này có bài tường trình về quan tâm xanh của Ngày Giới Trẻ Thế Giới:
Kể từ khi Ngày Giới trẻ Thế giới Lisbon được công bố vào năm 2019, các nhà tổ chức đã nói rằng họ muốn làm cho cuộc tụ họp của họ trở thành phiên bản xanh nhất của Ngày Giới trẻ Thế giới.
Đòi cho Ngày Giới trẻ Thế giới tinh thần của Laudato si’, chủ tịch của Qũy WYD Lisbon - Đức Hồng Y tương lai Américo Aguiar - đã nhấn mạnh đến các điểm thảo luận xanh trong hầu hết các cuộc phỏng vấn của ngài.
Các nhà tổ chức đã thực hiện rất nhiều biện pháp mà họ hy vọng sẽ tốt cho trái đất.
Họ đã cắt giảm việc sử dụng giấy bằng cách tránh phân phối bất cứ tài liệu in nào cho khách hành hương, đặt mọi thứ trên ứng dụng được thiết kế để hoạt động ngoại tuyến.
Tất cả những người hành hương hoặc những người tham gia đã đăng ký đều được tặng những chai nước có thể đổ đầy lại, để tránh đòn trí mạng của những chai nhựa dùng một lần.
Các hộp đựng bữa ăn sẽ chỉ được làm bằng một loại vật liệu dễ tái chế hơn.
Những người hành hương sẽ có thể chọn loại thực phẩm họ muốn sử dụng và những gì nên bỏ lại để tránh lãng phí thực phẩm.
Trong suốt Ngày Giới trẻ Thế giới, thông tin về tái chế được đăng nổi bật, vì qui luật màu sắc cho thùng rác tái chế không phổ biến — và người Mỹ thực sự không quen phân loại đồ tái chế của họ thành các loại khác nhau.
Các nhà quy hoạch cũng đã nỗ lực để bảo đảm rằng vật liệu xây dựng địa điểm phải thân thiện với môi trường và một chiến dịch đã được phát động giúp trồng được hơn 8,000 cây xanh.
Pedro Madureira, một nhân viên trong nhóm phụ trách tổ chức các sự kiện của Ngày Giới trẻ Thế giới, nói với The Pillar rằng các biện pháp đó không chỉ đơn thuần là trang trí trình diễn. Anh nói, các kế hoạch xanh đã là mối bận tâm của Ngày Giới trẻ Thế giới ngay từ ngày đầu tiên, ngay cả tại trụ sở chính.
Madureira giải thích, “Tôi không nghĩ rằng chúng tôi đã mua bất cứ thứ gì cho các văn phòng. Tất cả mọi thứ đã được tặng hoặc tân trang lại. Không có dao nĩa hay bát đĩa dùng một lần, chúng tôi mang mọi thứ từ nhà đến, để tránh lãng phí, hoặc tự rửa chúng”.
“Thí dụ, tôi chưa bao giờ là loại người quá lo lắng về việc tái chế, nhưng tôi nghĩ thật tốt khi chúng ta có mối quan tâm này và điều đó đã ảnh hưởng đến cá nhân tôi. Tôi sẽ áp dụng một số thực hành này trong cuộc sống hàng ngày của mình sau Ngày Giới trẻ Thế giới” người cha 37 tuổi của ba đứa con nói thêm như thế.
Teresa Nazareth, người sẽ tiếp đón những người hành hương ở Lisbon và tham gia vào Nền kinh tế của Francesco – một sáng kiến do Đức Giáo Hoàng Phanxicô đưa ra để suy nghĩ lại về nền kinh tế hoàn cầu – tin rằng “điều quan trọng là phải cho Đức Giáo Hoàng thấy rằng chúng ta sát cánh cùng ngài trong cuộc đấu tranh này. Và điều quan trọng là Giáo hội phải đứng sau vấn đề về tính bền vững (sustainability), vấn đề ảnh hưởng đến tất cả chúng ta, mặc dù đôi khi nó có vẻ xa cách, ý thức hệ hoặc đảng phái. Việc chăm sóc ngôi nhà chung của chúng ta không phải là vấn đề của nhóm này hay nhóm khác, và Đức Giáo Hoàng đã làm rất tốt khi đặt chủ đề khó chịu này lên bàn thảo luận”.
Những người khác cũng đã được truyền cảm hứng.
Trước khi đến Lisbon, những người hành hương từ quần đảo Azores của Bồ Đào Nha gần đây đã tập trung tại đảo Pico, nơi họ leo lên ngọn núi cao nhất ở Bồ Đào Nha và qua đêm.
Vị giám mục địa phương đã thực hiện chuyến leo núi gian khổ cùng với họ, và cử hành Thánh lễ lúc mặt trời mọc trên miệng núi lửa trên đỉnh.
Tất cả những người tham gia đã ký một hiệp ước, cam kết “chăm sóc cho ngôi nhà chung”.
Muốn trở thành Greta?
Nhưng không phải ai cũng được thuyết phục.
Một số người nói rằng họ thấy việc cứ nói hoài đến tính bền vững làm họ khó chịu. Và đã có nhiều lời chỉ trích - và một số chế giễu - khi người ta tiết lộ rằng ứng dụng chính thức bao gồm một máy tính lượng khí thải carbon, để những người hành hương có thể thấy mức độ tham gia của họ góp phần vào việc hoàn cầu nóng lên ra sao.
Nếu bạn tò mò, một phái đoàn đến từ Quần đảo Bắc Mariana, ở Micronesia – những người đã phải bắt bốn chuyến bay để đến Lisbon - thải ra khoảng 6,500 tấn CO2 mỗi chuyến.
Sách hướng dẫn dành cho người hành hương, vẫn chưa được ra mắt, sẽ đưa ra các gợi ý về cách những người tham gia có thể bù đắp lượng khí thải carbon của họ, với các ý tưởng từ trồng cây đến cắt giảm thịt.
Pedro Pereira dos Santos, một luật sư sẽ giúp chăm sóc những người hành hương trong sự kiện này, cho biết, “Tôi không bao giờ thích nhìn thấy Giáo hội chạy theo mốt đạo đức mới nhất, chẳng hạn như đo lượng khí thải carbon và không ăn thịt. Tôi nghĩ rằng việc chăm sóc ngôi nhà chung còn nhiều điều hơn là cố gắng biến tất cả chúng ta thành những kẻ muốn trở thành Greta.”
Francisco Correia, một giáo sư đại học luật ở Potugal, người sẽ tiếp đón những người hành hương, cho biết ông lo lắng về việc Giáo hội nhúng tay vào các vấn đề chính trị.
“Tôi nghĩ rằng ý tưởng về máy tính có nhiều rủi ro hơn là lợi ích và nên tránh. Đây là một công cụ để đo lường các hiệu ứng rất phức tạp, về vấn đề đó có nhiều ý kiến khoa học khác nhau, và do đó, nó tạo thêm sức nặng cho một quan điểm có thể tranh luận, và không có bản chất thần học. Nói rằng Sáng thế là một hồng ân từ Thiên Chúa và chúng ta nên quan tâm đến nó là một chuyện, nhưng ủng hộ một cách cụ thể việc đo lường tác động của con người đối với tạo vật lại là một chuyện hoàn toàn khác.”
Ông nói với The Pillar, “Nguy cơ thứ hai, mà tôi cho là nghiêm trọng hơn, là khi tham gia sâu xa vào những cách khắc phục các vấn đề môi trường, cũng như tham gia vào việc giải quyết các vấn đề trần thế khác, Giáo hội có thể quên đi sứ mệnh rao giảng Tin Mừng của mình và nhượng bộ cơn cám dỗ không tưởng của việc cố gắng tạo ra thiên đường trên trái đất.”
Từ Chiến tranh Lạnh đến sự nóng lên khắp hoàn cầu
Mariana Arrobas, một bác sĩ thú y 48 tuổi và là mẹ của 7 đứa con, người cũng tham gia tổ chức và chăm sóc các nhóm khách hành hương Ngày Giới Trẻ Thế Giới, có quan điểm hơi khác, nói rằng sự kiện này không có lựa chọn nào khác ngoài việc nói ngôn ngữ của thế hệ này.
Arrobas nói với The Pillar, “Tình trạng khẩn cấp về khí hậu đối với thế hệ thanh thiếu niên hiện nay cũng giống như nạn tàn sát hạt nhân đối với thế hệ lớn lên trong bối cảnh Chiến tranh Lạnh - một mối đe dọa toàn diện đang rình rập phía trước, cùng với sự căng thẳng gia tăng của việc khuếch đại trên mạng xã hội, mà thế hệ chúng ta không gặp phải. Mọi thứ được tiếp thị cho họ với góc độ bền vững – nó được tái chế hoặc có thể được tái chế, hoặc cây đã được trồng để vận chuyển đến bạn bằng máy bay. Việc bù đắp carbon là một ngành kinh doanh phục vụ cho việc xoa dịu ý thức của những người quan tâm đến môi trường”.
Nhưng — bà nói thêm — “Ngày Giới Trẻ Thế Giới nhằm vào họ, không phải chúng ta, vì vậy ngôn ngữ mà họ nói có thể khiến chúng ta khó nghe nhưng đó là cách nói thông thường của họ.”
Arrobas nói thêm, “Từ khía cạnh tâm linh hơn, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã lên tiếng rất nhiều về tầm quan trọng của việc sống theo cách quan tâm đến ngôi nhà chung – hành tinh của chúng ta – và nghĩa vụ và trách nhiệm được trao cho chúng ta với tư cách là những người bảo vệ công trình sáng tạo của Chúa.
“Vì vậy, vâng, mục tiêu là trung hòa carbon là điều hợp lý. Các đề xuất để bù đắp chỉ có vậy – là các đề xuất. Nó có thể mang lại nhận thức về các lựa chọn vận chuyển bền vững hơn, nó có thể khiến chúng ta suy nghĩ về những gì chúng ta ăn; thực phẩm được lấy ở đâu và như thế nào, chúng ta ăn bao nhiêu và lãng phí bao nhiêu.
“Đây không phải là những ý tưởng tồi và chúng không phải là sự áp đặt, chỉ là một lời mời nhìn thế giới qua lăng kính trẻ hơn”.
Chẩn đoán đúng, chữa trị sai?
Catarina Barreiros là một người có ảnh hưởng Công Giáo trẻ tuổi, tập trung vào các vấn đề liên quan đến tính bền vững.
Cùng với chồng, Barreiros điều hành một cửa hàng trực tuyến bán các sản phẩm bền vững, đồng thời cô đăng các bài đăng và podcast về chủ đề này cho hơn 100,000 người theo dõi.
Barreiros cho rằng những người hoài nghi về Ngày Giới trẻ Thế giới xanh không có hại gì, nhưng không hiểu rõ về tầm quan trọng của tính bền vững.
Barreiros nói với The Pillar, “Khi chúng ta nói về tính bền vững, chúng ta đang nói về một hệ thống công bằng cho mọi người trên thế giới.
“Điều đang xảy ra vào lúc này là hầu hết dân số ở phía bắc bán cầu không nhận thức được các quốc gia ở phía nam bán cầu đang bị ảnh hưởng nghiêm trọng như thế nào do nhiệt độ tăng. Từ góc độ khoa học, nhiệt độ tăng 1.5 độ C sẽ dẫn đến một thế giới có ít lương thực hơn, tuổi thọ thấp hơn và nhiều bệnh tật hơn, và những người chịu thiệt hại nhiều nhất là những người đã ở thế bất lợi.
“Chúng ta phải nhận ra rằng những gì chúng ta làm ở Bồ Đào Nha ảnh hưởng đến người dân ở Pakistan và ngược lại, vì vậy đây không phải là vấn đề mà mỗi quốc gia có thể giải quyết riêng lẻ, đó là vấn đề hoàn cầu và khi Giáo hội tham gia, đó là thực hiện những gì luôn là một phần quan trọng trong sứ mệnh của mình, đấu tranh cho phẩm giá của mọi người”.
Tuy nhiên, Barreiros bác bỏ ý tưởng về máy tính lượng khí thải carbon, nói rằng có rất ít tác dụng, chỉ khiến mọi người cảm thấy tội lỗi vì những vấn đề phần lớn nằm ngoài tầm kiểm soát của họ.
“Đây chính là lý do tại sao chúng ta cần Giáo hội tham gia như một định chế, thay vì đổ lỗi cho các cá nhân, đặc biệt là những người từ xa đến, có lẽ với sự hy sinh cá nhân đáng kể, và những người vốn đã thiệt thòi. Đó là hệ thống hoàn cầu, đặc biệt là hệ thống tài chính, cần phải thay đổi.
“Hãy nhìn vào ngành hàng không chẳng hạn. Các hãng hàng không không trả thuế cho dầu hỏa, điều này khiến nền kinh tế của chúng ta bị mất hàng tỷ đô la doanh thu, vì vậy bạn không thể gán dấu chân carbon lên một người cũng có quyền đến Ngày Giới trẻ Thế giới từ Micronesia như những người hành hương từ Tây Ban Nha và Pháp. Giáo hội, là một định chế hoàn cầu có nhiều ảnh hưởng, có thể giúp tư vấn cho các tổ chức khác thực hiện những thay đổi quy mô lớn.”
Trong khi rất ít người phản đối việc trồng cây, bất kể họ đứng ở đâu trong các vấn đề bền vững, thì đề xuất tránh ăn thịt đã khiến nhiều người ở Bồ Đào Nha lo lắng, bao gồm cả những nhà sản xuất thịt Công Giáo đang hành nghề như Bernardo Albino.
“Là một nông dân, tôi nghĩ sẽ hợp lý hơn nếu yêu cầu những người tham gia ăn thực phẩm có nguồn gốc địa phương, thay vì kêu gọi họ tránh ăn sản phẩm này hay sản phẩm nọ. Sản phẩm địa phương có thể được xác định thông qua con dấu IGP và DOP trên bao bì hoặc câu 'Portugal sou eu' [Tôi là Bồ Đào Nha].”
Ý tưởng đó nhận được sự ủng hộ của Sebastião Stilwell, 18 tuổi, con trai của một bác sĩ thú y nổi tiếng, một nhà bảo vệ môi trường không chối cãi và chuyên về chăn nuôi gia súc bền vững.
Người hành hương của Ngày Giới trẻ Thế giới nói với The Pillar, “Ở nhà, chúng tôi luôn học được rằng không phải bò đang làm tăng hiệu ứng nhà kính. Ví dụ, các máy bay nhập khẩu rau quả tạo ra nhiều [carbon dioxide]. Nói như vậy, tôi không có gì chống lại nguyên tắc làm cho Ngày Giới trẻ Thế giới bền vững nhất có thể, trên thực tế, tôi nghĩ điều đó thật tuyệt, mặc dù có một số khuyến nghị ngớ ngẩn hơn”.
Catarina Barreiros đã xây dựng trên ý tưởng đó. Cô nói với The Pillar rằng trong bối cảnh của Bồ Đào Nha, khuyến nghị tránh ăn thịt không chỉ ngớ ngẩn mà còn thực sự phản tác dụng.
“Hầu hết thịt của chúng tôi đến từ quá trình tái tạo, thay vì thâm canh. Gia súc là một phần không thể thiếu trong quản lý đất đai, phân của chúng giúp giảm nhu cầu phân bón nhân tạo. Đúng, chúng ta ăn nhiều thịt đỏ hơn mức có lợi cho sức khỏe, nhưng yêu cầu mọi người không ăn thịt không giải quyết được vấn đề gì, nó chỉ tạo ra những vấn đề mới”.
Cô nói, một ý tưởng tốt hơn và một gợi ý cho các Ngày Giới trẻ Thế giới trong tương lai là cung cấp cho những người tham gia danh sách những nơi họ có thể mua các sản phẩm có nguồn gốc bền vững, bao gồm cả thịt.
Có vẻ như những Ngày Giới trẻ Thế giới trong tương lai sẽ thực hiện cam kết của Bồ Đào Nha đối với một sự kiện xanh — theo hướng dẫn của Laudato si’.
Nhưng chính sách môi trường không phải lúc nào cũng đơn giản — và khi các nhà tổ chức ở Lisbon đang học hỏi, không phải lúc nào cũng dễ dàng trở nên xanh.
Có điều ai cũng phải thừa nhận là các nhà tổ chức Ngày Giới Trẻ Thế Giới Lisbon năm 2023 quả đã “gãi đúng chỗ ngứa” của Đức Giáo Hoàng Phanxicô trong thông điệp Laudato Si, khiến, trên chuyến bay từ Lisbon trở về Vatican, Đức Phanxicô hết lời ca ngợi, cho rằng Ngày Giới Trẻ Thế Giới Lisbon là Ngày Giới Trẻ Thế Giới tốt nhất trong bốn Ngày Giới Trẻ Thế Giới ngài chủ trì từ 2013 đến nay. Không lạ gì, ngài đã trao mũ đỏ Hồng Y cho người đứng đầu việc tổ chức, dù chỉ mới làm Giám Mục, mà lại là Giám Mục Phụ Tá, được ít năm nay!