Chương VII: Lời Chúa trong việc phục vụ và đào tạo Dân Chúa
Gắn bó với Sách Thánh (xem DV 25)
Đào tạo tín hữu trong việc tiếp nhận và thông truyền Lời Chúa là một cam kết mục vụ hết sức quan trọng. Hiến chế Dei Verbum nhắc tới nhiệm vụ này bằng cách nhắc ta nhớ tới giá trị nhiều mặt của Lời Chúa và bằng cách chỉ ra các trách vụ, các trách nhiệm và chương trình đào tạo.
Đói khát Lời Chúa (xem Am 8:11): chú ý tới nhu cầu của Dân Chúa
46. Biết, hiểu và thực hành Lời Chúa là việc cần được xem sét. Biết quan tâm tới bản chất chân thực của Lời Chúa và các phương tiện thông truyền nó, tức Thánh Kinh và Thánh Truyền, và các dịch vụ do Huấn Quyền cung cấp. Dù từ Công đồng Vatican II đến nay, nhiều công trình đáng kể đã được thực hiện, nhu cầu cần sự rõ ràng và chắc chắn về điều do Mạc Khải mang tới vẫn còn rất lớn. Như trên đã ghi nhận, vấn đề chính trong việc hiểu là giải thích và bản vị hóa (inculturation) Lời Chúa. Các khó khăn trong thực hành Thánh Kinh vẫn còn đấy. Nhiều người chưa có sẵn các bản dịch Thánh Kinh.
Ngày nay, ta cũng cần phải lưu ý tới các khía cạnh khác nữa. Như nạn mù chữ ở nhiều nơi trên thế giới đang đặt ra nhiều khó khăn cho việc đọc. Đối với nhiều người, việc học chủ yếu tùy thuộc việc nhìn và nghe, do đó hiện cũng đang mỏng manh và bị giới hạn. Ở một số nơi trên thế giới, nền văn hóa tôn giáo đang thịnh hành tại các nơi ấy không cho phép người ta sử dụng Thánh Kinh một cách cận kề.
"Trong Sách Thánh, người ta thấy rõ lòng ‘hạ cố’ (condescension) diệu kỳ của Khôn Ngoan Trường Cửu” (DV 13).
47. Đã có chứng cớ cho thấy Thần Trí đang thúc đẩy các giáo hội đặc thù phải đọc lại các tài liệu của Công đồng Vatican II, nhất là bốn Hiến Chế, mà Dei Verbum là chính, và biến chúng thành đối tượng của khoa giáo lý cho toàn thể Dân Chúa, làm cách nào để giúp Dân hiểu chúng hơn. Thần học về mạc khải, thần học về Thánh Kinh, mối liên hệ của Cựu Ước với Tân Ước và sư phạm Thiên Chúa là các chủ đề quan trọng chỉ có thể bàn tới trong một chương trình giáo lý giá trị và một nghiên cứu Thánh Kinh có cơ cấu.
Điều ấy nhất thiết đòi hỏi một phương pháp tiếp cận và yểm trợ sống động. Có thể nghe Lời Chúa nhiều cách. Tuy nhiên, vấn đề chính yếu là Lời Chúa phải thực sự đánh động trái tim con người và trở thành Lời sống động chứ không phải chỉ là Lời đơn giản để nghe hay để biết. Thành thử ra, không gì thay thế được việc người ta phải chuyên chăm nhẫn nại cầu nguyện như một thói quen. Cần phải cung cấp cho họ những trợ giúp và khích lệ đơn giản mà ai cũng với tới được. Các phong trào khác nhau, như Công Giáo Tiến hành chẳng hạn, đang cung cấp nhiều cách áp dụng Lời Chúa vào cuộc sống hàng ngày. Hiện nay, kỹ thuật và phương tiện làm người ta tiếp xúc với Thánh Kinh thì khá nhiều và thường là được soạn thảo rất tốt, trong đó có các bình luận, các tài liệu dẫn nhập vào Thánh Kinh, Thánh Kinh cho trẻ em và thanh thiếu niên, các sách thiêng liêng và các tạp chí bác học cũng như bình dân về Thánh Kinh, ấy là chưa kể đến lãnh vực rộng lớn của các phương tiện đơn giản và công phu dùng để thông truyền Lời Chúa. Bánh Lời Chúa cần được cung hiến và làm cho dễ hiểu đối với anh chị em chúng ta trong đức tin. Điều này đòi các giáo hội đặc thù phải liên đới với nhau trên nhiều bình diện, kể cả trợ giúp vật chất.
Tất cả những điều có liên hệ đến hình thức thông truyền mới cần được suy nghĩ lại một cách mới mẻ và đúng đắn. Việc quen thuộc với Sách Thánh không phải là một trách vụ dễ dàng. Như viên bộ trưởng trong triều Hoàng Hậu Ethiopia, hiểu được nội dung một bản văn Thánh Kinh đòi một khoa sư phạm bắt đầu ngay trong Sách Thánh và từ đó mới hiểu và chấp nhận Tin Mừng của Chúa Giêsu (xem Cv 8:26-40). Trên hết, một chương trình như thế cần phải tuân theo đường lối sáng tạo và linh hứng của Phúc Âm mà đem vào thực hành các giáo huấn của Hiến chế Dei Verbum, các giáo huấn mà đến lúc sẽ cung cấp cho người ta sự tiếp xúc chân chính, có phẩm tính và phẩm lượng đối với Lời Chúa trong Thánh Kinh.
Các giám mục trong thừa tác vụ Lời Chúa
48. Công đồng Vatican II dạy rằng “các giám mục có trách nhiệm dạy dỗ thích đáng các tín hữu đã được ủy thác cho mình để họ sứ dụng các sách thánh cho đúng” (DV 25). Thành thử, theo bổn phận dạy dỗ (munus docendi) của giám mục, trách vụ này trực tiếp liên hệ tới bản thân giám mục vừa phải là người nghe vừa phải là người phục vụ Lời Chúa (79). Trong thế giới truyền thông, giám mục phải là một nhà truyền thông xứng đáng, chuyên chở được sự khôn ngoan chứa trong Thánh Kinh, không hẳn nhờ học vấn uyên bác về chủ đề này cho bằng thói quen năng tiếp xúc với Sách Thánh, do đó trở nên người hướng dẫn cho bất cứ ai hàng ngày mở Thánh Kinh ra đọc.
Bằng cách biến Lời Chúa và Sách Thánh trở thành linh hồn cho sinh hoạt mục vụ của mình, giám mục sẽ có khả năng đưa tín hữu tới gặp gỡ Chúa Kitô, Nguồn Sự Sống. Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI từng nhấn mạnh đến nhu cầu phải giáo dục người ta đọc và suy niệm Lời Chúa, coi Lời ấy như của ăn thiêng liêng, “ngõ hầu, nhờ chính kinh nghiệm bản thân của họ, tín hữu có thể nhận ra lời của Chúa Giêsu quả là thần trí và là sự sống (xem Ga 6:63)… Ta phải xây dựng cam kết truyền giáo và toàn bộ cuộc sống ta trên nền đá Lời Chúa. Chính vì thế, tôi khích lệ các giám mục hãy cố gắng làm Lời ấy được mọi người biết đến” (80).
Cho nên, cách tốt nhất để cổ vũ người ta thưởng ngoạn Sách Thánh là chính vị giám mục phải được Lời Chúa đào luyện. Nhờ thế ngài sẽ liên tục có khả năng giúp tín hữu biết thưởng ngoạn Sách Thánh. Mỗi lần giám mục nói với tín hữu Chúa Kitô, nhất là với các linh mục, ngài có thể đưa ra một số điển hình cũng như lời khôn ngoan từ Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina). Nếu ngài thường xuyên thực hành lối đọc trên và trình bày lối đọc ấy một cách đơn giản, chắc chắn các tín hữu sẽ được dẫn dắt tới nhận thức chân thực. Mọi thực hành Thánh Kinh và mọi sáng kiến để cổ vũ nó, và đây chắc chắn là mục tiêu của thừa tác vụ mục tử, đều cần phải xem sét đến đường lối của Giáo Hội và căn bản của mọi việc sùng kính.
Trách vụ các linh mục và phó tế
49. Việc biết và làm quen với Lời Chúa cũng đặc biệt quan trọng đối với các linh mục và phó tế trong ơn gọi thừa tác vụ phúc âm hóa của họ. Công đồng Vatican II công bố rằng nhất thiết, toàn thể hàng giáo sĩ, mà chủ yếu là linh mục và phó tế, phải liên tục tiếp xúc với Sách Thánh, qua việc chăm chỉ đọc và chú tâm học hỏi các sách thánh, để không trở thành những nhà thuyết giảng Lời Chúa cách lười lĩnh, chỉ đọc Lời Chúa với lỗ tai chứ không đọc nó với trái tim mình (xem DV 25; PO 4). Để phù hợp với giáo huấn công đồng này, giáo luật cũng nói đến thừa tác vụ Lời Chúa được ủy thác cho các linh mục và phó tế trong tư cách cộng sự viên của giám mục (81).
Nhờ tiếp xúc hàng ngày với Lời Chúa, các linh mục và phó tế sẽ hút tỉa được sức sống cần thiết để cưỡng lại việc chạy theo não trạng thế gian và tiếp nhận được khả năng biết khôn ngoan phân biệt được các vấn đề bản thân và các vấn cộng đồng, nhờ vậy, trong khi thi hành công việc tông đồ, họ có thể nhiệt thành hướng dẫn Dân Chúa theo đường lối của Người. Thành thử, dạy dỗ và đào luyện mục vụ dựa vào Lời Chúa luôn là một điều cần thiết. Các khai triển trong cái học thánh kinh, các nhu cầu đa dạng và hoàn cảnh mục vụ luôn thay đổi đòi phải có sự đào luyện liên tục.
Trách vụ công bố đòi phải có những sáng kiến đặc thù, như, phải để tâm đánh giá đầy đủ Thánh Kinh trong mọi dự án mục vụ. Tại mỗi giáo phận, một chương trình mục vụ thánh kinh, dưới sự hướng dẫn của giám mục, cần phải lồng Thánh Kinh vào các sáng kiến phúc âm hóa và dạy giáo lý lớn của Giáo Hội. Thực hiện được việc đó, Lời Chúa sẽ được coi như căn bản và là biểu hiện hiệp thông giữa giáo sĩ và giáo dân, và do đó, giữa các giáo xứ, các cộng đồng tu trì tận hiến và các phong trào trong Giáo Hội.
Từ vọng nhìn thừa tác vụ linh mục, việc huấn luyện tại chủng viện càng ngày càng đòi phải có một kiến thức lớn hơn, cập nhật hơn về chú giải và thần học, một đào tạo vững chắc về việc sử dụng Thánh Kinh cho mục vụ và một khai tâm chân thực và đúng đắn về linh đạo thánh kinh, mà vẫn không bỏ qua việc giảng dạy một lòng say mê yêu Lời Chúa, được phát biểu cụ thể qua việc phục vụ Dân Chúa. Như thế, các thành phần trong hàng giáo sĩ được yêu cầu phải chuyên chăm trở thành sinh viên học Sách Thánh, ngay cả sinh viên cao học của Sách ấy nữa.
Các thừa tác vụ khác nhau của Lời Chúa
50. Cuộc canh tân về Sách Thánh và Phụng Vụ đòi phải có người phục vụ Lời Chúa, trước nhất trong lãnh vực phụng vụ và sau đó trong các hình thức thông truyền Thánh Kinh khác. Đối với việc phục vụ phụng vụ, thừa tác vụ Lời Chúa được thể hiện qua việc công bố các bài đọc và nhất là trong bài giảng. Công bố Lời Chúa trong phụng vụ là chức đúng nghĩa dành cho thừa tác vụ đọc sách (lector). Không có chức này, một giáo dân, bất kể nam hay nữ, cũng có thể công bố các bài đọc. Nhưng bài giảng thì phải được một thừa tác viên thụ phong đảm nhiệm (82). Trong một số trường hợp, giáo luật có dự liệu để giáo dân giảng trong nhà thờ hay nhà nguyện (83).
Các người phục vụ Lời Chúa bao gồm các giáo lý viên, các người điều khiển các nhóm học hỏi Thánh Kinh và những ai có vai trò trong việc huấn luyện phụng vụ cho giáo dân, trong hoạt động bác ái và trong việc giảng dạy tôn giáo ở các trường. Tập Chỉ Dẫn Tổng Quát về Việc Dạy Giáo Lý có liệt kê các khả năng những người trên cần có. Vấn đề liên quan tới các phụ tá mục vụ (pastoral assistants) đang nhận được sự chú tâm đặc biệt nơi các giáo hội đặc thù, là các giáo hội hiện đang rất đói khát Sách Thánh nhưng mặt khác lại gặp nhiều khó khăn trong việc đưa ra các dịch vụ cần thiết để thoả mãn cơn đói khát ấy.
Trách vụ giáo dân
51. Là thành viên của Giáo Hội nhờ Phép Rửa và là người chia sẻ chức vụ tư tế, tiên tri và vương giả của Chúa Kitô, tín hữu giáo dân phải tham dự vào sứ vụ mà Chúa Cha đã ủy thác cho Chúa Con trong việc cứu rỗi mọi người (LG 34-36) (84). Nhờ việc thực thi sứ vụ của mình, tín hữu giáo dân “trở thành người chia sẻ cảm thức đức tin siêu nhiên của Giáo Hội, vốn ‘không sai lầm trong các vấn đề đức tin’” (LG 12) và chia sẻ cả ơn phúc Lời Chua nữa (xem Cv 2:17-18; Kh 19:10). Họ cũng được kêu gọi mỗi ngày phải làm sáng lên tính mới mẻ và sức mạnh của Phúc Âm trong gia đình và trong sinh hoạt xã hội của họ (85). Nhờ cách đó, lòng trung thành với Lời Chúa của họ sẽ góp được phần xây dựng Nước Thiên Chúa.
Trong việc thực thi sứ vụ của họ trong thế gian, người giáo dân có trách nhiệm công bố Tin Mừng cho nhân loại trong hoàn cảnh sống hàng ngày của mình. Theo phong cách tiên tri của Chúa Giêsu Nadarét, việc công bố Lời Chúa “cần phải được mỗi người coi như một giải pháp cho các vấn đề riêng của họ, một giải đáp cho các vấn nạn của họ, một mở rộng các giá trị của họ và một thoả mãn đầy đủ các hoài mong của họ” (86).
Trong hành trình gặp gỡ Lời Chúa của họ, tín hữu giáo dân không nên thụ động nghe mà phải tích cực tham dự vào mọi lãnh vực được Thánh Kinh đụng tới: trong những cái học cao hơn, trong việc phục vụ Lời Chúa trong phụng vụ và dạy giáo lý và trong việc điều khiển các nhóm học hỏi Thánh Kinh. Tuy nhiên, việc phục vụ của giáo dân đòi phải có những khả năng khác nhau và các khả năng này cần nhiều huấn luyện đặc thù về Thánh Kinh. Sau đây là một vài trách vụ đặc thù:Thánh Kinh trong khai tâm Kitô giáo trẻ em; thánh kinh trong việc chăm sóc mục vụ giới trẻ, như trong Đại Hội Giới Trẻ Thế Giới; và Thánh Kinh cho người đau yếu, binh lính, và tù nhân.
Phương thế ưu hạng để gặp gỡ Lời Chúa là việc dạy giáo lý trong gia đình, một việc người ta có thể làm tốt hơn nhờ dùng các trích đoạn Thánh Kinh và việc chuẩn bị các bài đọc trong phụng vụ Chúa Nhật. Trách vụ của gia đình là dẫn nhập các em vào Sách Thánh qua việc đọc các truyện vĩ đại của Thánh Kinh, nhất là cuộc đời Chúa Giêsu và qua lời cầu nguyện dựa trên Thánh Vịnh hay các sách thích đáng khác.
Các phong trào hay các nhóm, như các hiệp hội, các liên hội (aggregations) và các cộng đoàn tân lập, cũng đáng được xem sét. Dù các tổ chức này rất khác nhau cả về phương pháp học lẫn lãnh vực dấn thân, nhưng họ có chung đặc điểm khám phá Lời Chúa và dành cho Lời Chúa một chỗ đứng ưu hạng trong các chương trình linh đạo và sư phạm của họ, những chương trình nhằm nâng đỡ và nuôi dưỡng cuộc sống thiêng liêng của họ. Các tổ chức này có thể cung cấp nhiều chương trình đào luyện rất hữu hiệu tập chú vào việc hấp thụ thực sự Lời Chúa. Nhờ đặt tầm quan trọng lớn vào Lời Chúa, họ có thể giáo dục thành viên của họ cách phải sống ra sao giây phút hồng phúc trong phụng vụ của Giáo Hội và dấn thân vào việc cầu nguyện có tính bản thân. Trong các tổ chức này, đọc kinh Thần Vụ và Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina) cũng được thực hành như là những giờ phút nuôi dưỡng thiêng liêng.
Trách vụ trước mắt là làm sao bảo đảm để trong cuộc gặp gỡ đầy sốt sắng này với Lời Chúa, sự hiệp thông và đức bác ái trong Giáo Hội luôn được thực thi đối với các tín hữu chưa thuộc các tổ chức này.
Phục vụ của bậc tu trì tận hiến
52. Các vị trong đời sống tận hiến có một vai trò đặc biệt trong chương trình Lời Chúa đối với cuộc sống Kitô hữu. Công đồng Vatican vốn nhấn mạnh rằng các vị này, “trước hết, nên hàng ngày chạy tới với Sách Thánh để, nhờ đọc và suy gẫm Lời Chúa, họ có thể biết được ‘giá trị trổi vượt của việc nhận biết Chúa Giêsu Kitô’ (Pl 3:8)” (PC 6) và tìm được năng lực đổi mới cho công tác giảng dạy và phúc âm hóa, nhất là nơi người nghèo, người thấp cổ bé miệng, qua các trước tác của Tân Ước, “nhất là các Phúc Âm, vốn là ‘tâm điểm của toàn bộ Sách Thánh’…Nhờ các cách thế thích đáng với ơn phúc đặc thù của từng người, việc đó sẽ dẫn tới việc thiết lập ra các trường phái cầu nguyện, linh đạo và đọc Sách Thánh dựa trên cầu nguyện” (87).
Các vị tu trì tận hiến nên biến bản văn Thánh Kinh thành đối tượng nghiền ngẫm (rumination) và điểm quy chiếu hàng ngày nhằm đạt được sự biện biệt (discernment) cho bản thân mình và cho cộng đoàn mình trong các công tác phúc âm hóa. Thánh Ambrose nhấn mạnh rằng khi ta bắt đầu đọc Sách Thánh, Thiên Chúa sẽ tới cùng đi dạo với chúng ta trong vườn địa đàng trên trái đất (88). Đọc Lời Chúa với giới trẻ theo phương thức cầu nguyện là cách rất tốt dẫn tới việc gia tăng ơn gọi và gắn bó cách hiệu quả với Phúc Âm và tới tinh thần của chính vị sáng lập, một việc được Công đồng Vatican II ước muốn và gần đây được chính Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI khuyến dụ đối các vị trong cuộc sống tận hiến (89). Một cách đặc biệt, các vị tu trì tận hiến nên qúy trọng việc tiếp xúc với Lời Chúa của họ trong cộng đoàn, một việc sẽ dẫn đến tình hiệp thông huynh đệ và tình sẻ chia hân hoan các kinh nghiệm về Chúa trong cuộc sống của họ và sẽ giúp họ lớn mạnh trong đời sống thiêng liêng (90).
Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II viết rằng: “Lời Chúa là nguồn đầu hết của mọi nền linh đạo Kitô giáo. Nó phát sinh ra mối liên hệ bản thân với Thiên Chúa hằng sống và với ý chí cứu rỗi và thánh hóa của Người. Chính vì lý do đó, mà ngay từ đầu các Định Chế Đời Sống Tận Hiến, và một cách đặc biệt trong phong trào đan viện, điều gọi là Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina) từng được coi rất trọng. Nhờ các phương tiện của nó, Lời Chúa được dùng gây ảnh hưởng trên cuộc sống bằng cách cung cấp cho nó những soi sáng khôn ngoan vốn là ơn phúc của Chúa Thánh Thần” (91).
Mọi người phải được dễ dàng tới với Lời Chúa mọi lúc
53. Giáo Hội chủ trương rằng “Mọi tín hữu Kitô phải luôn được dễ dàng tới với Sách Thánh” (DV 22) (92), vì “mọi người đều có quyền biết chân lý” (93). Đây là điều tiên quyết đối với việc truyền giáo ngày nay. Tuy nhiên, đôi khi, việc gặp gỡ thực sự với Lời Chúa trong Giáo Hội có nguy cơ bị biến mất vì nó là cái gì chủ quan và khá tùy tiện. Thành thử, sinh hoạt mục vụ cần phải mạnh mẽ và một cách đáng tin cổ vũ Thánh Kinh bằng cách công bố, cử hành và sống Lời Chúa trong cộng đồng Kitô giáo, dấn thân vào cuộc đối thoại với các nền văn hóa ngày nay, đặt Lời Chúa phục vụ chân lý chứ không phục vụ các ý thức hệ thịnh hành hiện nay, và cổ vũ cuộc đối thoại mà Chúa muốn có với từng người (xem DV 21).
Muốn hoàn thành được điều ấy, cần phải yểm trợ cách thích đáng việc truyền bá các thực hành Thánh Kinh, qua việc lập ra các phong trào Thánh Kinh nơi giáo dân, cung cấp việc đào tạo các trưởng nhóm học hỏi Thánh Kinh, nhất là trong giới trẻ (94), và giảng dạy đức tin bằng Lời Chúa, cho cả người di dân lẫn những ai đang đi tìm ý nghĩa cho đời mình.
Vì “đồi areopagus [nơi Thánh Phaolô rao giảng Tin Mừng tại Hy lạp] đầu tiên của thời hiện đại là thế giới truyền thông, một thế giới đang hiệp nhất nhân loại…Nên việc sử dụng truyền thông đã trở thành chủ yếu cho việc phúc âm hóa và dạy giáo lý. Thực thế, Giáo Hội sẽ cảm thấy mình có lỗi với Thiên Chúa, nếu không biết lợi dụng các phương tiện mạnh mẽ này…Nơi chúng, trong một diễn đàn mới và hữu hiệu hơn, Giáo Hội tìm được một chiếc bục hay một tòa giảng để từ đó lên tiếng nói với đám đông” (95) (xem NA 11). Người ta đã dành nhiều cơ hội và thuộc những tầm cỡ thích đáng cho các phương pháp và hình thức truyền thông mới này trong công việc phát truyền Lời Chúa như truyền thanh, truyền hình, kịch nghệ, phim ảnh, âm nhạc và ca hát, kể cả những hình thức truyền thông mới nhất như CD, DVD và Internet…Sử dụng tốt truyền thông trong sinh hoạt mục vụ đòi phải có những người nghiêm chỉnh, biết cam kết dấn thân và được huấn luyện kỹ. Sứ điệp cũng cần phải được tổng hợp thành một “nền văn hóa mới” do ngành truyền thông hiện đại tạo nên với các yếu tố mới, các kỹ thuật mới và một khoa tâm lý mới (96)
Cuối cùng, cũng cần nhắc đến sự hiện hữu và công việc của Liên Đoàn Thánh Kinh Công Giáo (Catholic Biblical Federation [CBF]), được Đức Phaolô VI lập năm 1968 để truyền bá giáo huấn của Công Đồng Vatican II về Lời Chúa.
Gắn bó với Sách Thánh (xem DV 25)
Đào tạo tín hữu trong việc tiếp nhận và thông truyền Lời Chúa là một cam kết mục vụ hết sức quan trọng. Hiến chế Dei Verbum nhắc tới nhiệm vụ này bằng cách nhắc ta nhớ tới giá trị nhiều mặt của Lời Chúa và bằng cách chỉ ra các trách vụ, các trách nhiệm và chương trình đào tạo.
Đói khát Lời Chúa (xem Am 8:11): chú ý tới nhu cầu của Dân Chúa
46. Biết, hiểu và thực hành Lời Chúa là việc cần được xem sét. Biết quan tâm tới bản chất chân thực của Lời Chúa và các phương tiện thông truyền nó, tức Thánh Kinh và Thánh Truyền, và các dịch vụ do Huấn Quyền cung cấp. Dù từ Công đồng Vatican II đến nay, nhiều công trình đáng kể đã được thực hiện, nhu cầu cần sự rõ ràng và chắc chắn về điều do Mạc Khải mang tới vẫn còn rất lớn. Như trên đã ghi nhận, vấn đề chính trong việc hiểu là giải thích và bản vị hóa (inculturation) Lời Chúa. Các khó khăn trong thực hành Thánh Kinh vẫn còn đấy. Nhiều người chưa có sẵn các bản dịch Thánh Kinh.
Ngày nay, ta cũng cần phải lưu ý tới các khía cạnh khác nữa. Như nạn mù chữ ở nhiều nơi trên thế giới đang đặt ra nhiều khó khăn cho việc đọc. Đối với nhiều người, việc học chủ yếu tùy thuộc việc nhìn và nghe, do đó hiện cũng đang mỏng manh và bị giới hạn. Ở một số nơi trên thế giới, nền văn hóa tôn giáo đang thịnh hành tại các nơi ấy không cho phép người ta sử dụng Thánh Kinh một cách cận kề.
"Trong Sách Thánh, người ta thấy rõ lòng ‘hạ cố’ (condescension) diệu kỳ của Khôn Ngoan Trường Cửu” (DV 13).
47. Đã có chứng cớ cho thấy Thần Trí đang thúc đẩy các giáo hội đặc thù phải đọc lại các tài liệu của Công đồng Vatican II, nhất là bốn Hiến Chế, mà Dei Verbum là chính, và biến chúng thành đối tượng của khoa giáo lý cho toàn thể Dân Chúa, làm cách nào để giúp Dân hiểu chúng hơn. Thần học về mạc khải, thần học về Thánh Kinh, mối liên hệ của Cựu Ước với Tân Ước và sư phạm Thiên Chúa là các chủ đề quan trọng chỉ có thể bàn tới trong một chương trình giáo lý giá trị và một nghiên cứu Thánh Kinh có cơ cấu.
Điều ấy nhất thiết đòi hỏi một phương pháp tiếp cận và yểm trợ sống động. Có thể nghe Lời Chúa nhiều cách. Tuy nhiên, vấn đề chính yếu là Lời Chúa phải thực sự đánh động trái tim con người và trở thành Lời sống động chứ không phải chỉ là Lời đơn giản để nghe hay để biết. Thành thử ra, không gì thay thế được việc người ta phải chuyên chăm nhẫn nại cầu nguyện như một thói quen. Cần phải cung cấp cho họ những trợ giúp và khích lệ đơn giản mà ai cũng với tới được. Các phong trào khác nhau, như Công Giáo Tiến hành chẳng hạn, đang cung cấp nhiều cách áp dụng Lời Chúa vào cuộc sống hàng ngày. Hiện nay, kỹ thuật và phương tiện làm người ta tiếp xúc với Thánh Kinh thì khá nhiều và thường là được soạn thảo rất tốt, trong đó có các bình luận, các tài liệu dẫn nhập vào Thánh Kinh, Thánh Kinh cho trẻ em và thanh thiếu niên, các sách thiêng liêng và các tạp chí bác học cũng như bình dân về Thánh Kinh, ấy là chưa kể đến lãnh vực rộng lớn của các phương tiện đơn giản và công phu dùng để thông truyền Lời Chúa. Bánh Lời Chúa cần được cung hiến và làm cho dễ hiểu đối với anh chị em chúng ta trong đức tin. Điều này đòi các giáo hội đặc thù phải liên đới với nhau trên nhiều bình diện, kể cả trợ giúp vật chất.
Tất cả những điều có liên hệ đến hình thức thông truyền mới cần được suy nghĩ lại một cách mới mẻ và đúng đắn. Việc quen thuộc với Sách Thánh không phải là một trách vụ dễ dàng. Như viên bộ trưởng trong triều Hoàng Hậu Ethiopia, hiểu được nội dung một bản văn Thánh Kinh đòi một khoa sư phạm bắt đầu ngay trong Sách Thánh và từ đó mới hiểu và chấp nhận Tin Mừng của Chúa Giêsu (xem Cv 8:26-40). Trên hết, một chương trình như thế cần phải tuân theo đường lối sáng tạo và linh hứng của Phúc Âm mà đem vào thực hành các giáo huấn của Hiến chế Dei Verbum, các giáo huấn mà đến lúc sẽ cung cấp cho người ta sự tiếp xúc chân chính, có phẩm tính và phẩm lượng đối với Lời Chúa trong Thánh Kinh.
Các giám mục trong thừa tác vụ Lời Chúa
48. Công đồng Vatican II dạy rằng “các giám mục có trách nhiệm dạy dỗ thích đáng các tín hữu đã được ủy thác cho mình để họ sứ dụng các sách thánh cho đúng” (DV 25). Thành thử, theo bổn phận dạy dỗ (munus docendi) của giám mục, trách vụ này trực tiếp liên hệ tới bản thân giám mục vừa phải là người nghe vừa phải là người phục vụ Lời Chúa (79). Trong thế giới truyền thông, giám mục phải là một nhà truyền thông xứng đáng, chuyên chở được sự khôn ngoan chứa trong Thánh Kinh, không hẳn nhờ học vấn uyên bác về chủ đề này cho bằng thói quen năng tiếp xúc với Sách Thánh, do đó trở nên người hướng dẫn cho bất cứ ai hàng ngày mở Thánh Kinh ra đọc.
Bằng cách biến Lời Chúa và Sách Thánh trở thành linh hồn cho sinh hoạt mục vụ của mình, giám mục sẽ có khả năng đưa tín hữu tới gặp gỡ Chúa Kitô, Nguồn Sự Sống. Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI từng nhấn mạnh đến nhu cầu phải giáo dục người ta đọc và suy niệm Lời Chúa, coi Lời ấy như của ăn thiêng liêng, “ngõ hầu, nhờ chính kinh nghiệm bản thân của họ, tín hữu có thể nhận ra lời của Chúa Giêsu quả là thần trí và là sự sống (xem Ga 6:63)… Ta phải xây dựng cam kết truyền giáo và toàn bộ cuộc sống ta trên nền đá Lời Chúa. Chính vì thế, tôi khích lệ các giám mục hãy cố gắng làm Lời ấy được mọi người biết đến” (80).
Cho nên, cách tốt nhất để cổ vũ người ta thưởng ngoạn Sách Thánh là chính vị giám mục phải được Lời Chúa đào luyện. Nhờ thế ngài sẽ liên tục có khả năng giúp tín hữu biết thưởng ngoạn Sách Thánh. Mỗi lần giám mục nói với tín hữu Chúa Kitô, nhất là với các linh mục, ngài có thể đưa ra một số điển hình cũng như lời khôn ngoan từ Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina). Nếu ngài thường xuyên thực hành lối đọc trên và trình bày lối đọc ấy một cách đơn giản, chắc chắn các tín hữu sẽ được dẫn dắt tới nhận thức chân thực. Mọi thực hành Thánh Kinh và mọi sáng kiến để cổ vũ nó, và đây chắc chắn là mục tiêu của thừa tác vụ mục tử, đều cần phải xem sét đến đường lối của Giáo Hội và căn bản của mọi việc sùng kính.
Trách vụ các linh mục và phó tế
49. Việc biết và làm quen với Lời Chúa cũng đặc biệt quan trọng đối với các linh mục và phó tế trong ơn gọi thừa tác vụ phúc âm hóa của họ. Công đồng Vatican II công bố rằng nhất thiết, toàn thể hàng giáo sĩ, mà chủ yếu là linh mục và phó tế, phải liên tục tiếp xúc với Sách Thánh, qua việc chăm chỉ đọc và chú tâm học hỏi các sách thánh, để không trở thành những nhà thuyết giảng Lời Chúa cách lười lĩnh, chỉ đọc Lời Chúa với lỗ tai chứ không đọc nó với trái tim mình (xem DV 25; PO 4). Để phù hợp với giáo huấn công đồng này, giáo luật cũng nói đến thừa tác vụ Lời Chúa được ủy thác cho các linh mục và phó tế trong tư cách cộng sự viên của giám mục (81).
Nhờ tiếp xúc hàng ngày với Lời Chúa, các linh mục và phó tế sẽ hút tỉa được sức sống cần thiết để cưỡng lại việc chạy theo não trạng thế gian và tiếp nhận được khả năng biết khôn ngoan phân biệt được các vấn đề bản thân và các vấn cộng đồng, nhờ vậy, trong khi thi hành công việc tông đồ, họ có thể nhiệt thành hướng dẫn Dân Chúa theo đường lối của Người. Thành thử, dạy dỗ và đào luyện mục vụ dựa vào Lời Chúa luôn là một điều cần thiết. Các khai triển trong cái học thánh kinh, các nhu cầu đa dạng và hoàn cảnh mục vụ luôn thay đổi đòi phải có sự đào luyện liên tục.
Trách vụ công bố đòi phải có những sáng kiến đặc thù, như, phải để tâm đánh giá đầy đủ Thánh Kinh trong mọi dự án mục vụ. Tại mỗi giáo phận, một chương trình mục vụ thánh kinh, dưới sự hướng dẫn của giám mục, cần phải lồng Thánh Kinh vào các sáng kiến phúc âm hóa và dạy giáo lý lớn của Giáo Hội. Thực hiện được việc đó, Lời Chúa sẽ được coi như căn bản và là biểu hiện hiệp thông giữa giáo sĩ và giáo dân, và do đó, giữa các giáo xứ, các cộng đồng tu trì tận hiến và các phong trào trong Giáo Hội.
Từ vọng nhìn thừa tác vụ linh mục, việc huấn luyện tại chủng viện càng ngày càng đòi phải có một kiến thức lớn hơn, cập nhật hơn về chú giải và thần học, một đào tạo vững chắc về việc sử dụng Thánh Kinh cho mục vụ và một khai tâm chân thực và đúng đắn về linh đạo thánh kinh, mà vẫn không bỏ qua việc giảng dạy một lòng say mê yêu Lời Chúa, được phát biểu cụ thể qua việc phục vụ Dân Chúa. Như thế, các thành phần trong hàng giáo sĩ được yêu cầu phải chuyên chăm trở thành sinh viên học Sách Thánh, ngay cả sinh viên cao học của Sách ấy nữa.
Các thừa tác vụ khác nhau của Lời Chúa
50. Cuộc canh tân về Sách Thánh và Phụng Vụ đòi phải có người phục vụ Lời Chúa, trước nhất trong lãnh vực phụng vụ và sau đó trong các hình thức thông truyền Thánh Kinh khác. Đối với việc phục vụ phụng vụ, thừa tác vụ Lời Chúa được thể hiện qua việc công bố các bài đọc và nhất là trong bài giảng. Công bố Lời Chúa trong phụng vụ là chức đúng nghĩa dành cho thừa tác vụ đọc sách (lector). Không có chức này, một giáo dân, bất kể nam hay nữ, cũng có thể công bố các bài đọc. Nhưng bài giảng thì phải được một thừa tác viên thụ phong đảm nhiệm (82). Trong một số trường hợp, giáo luật có dự liệu để giáo dân giảng trong nhà thờ hay nhà nguyện (83).
Các người phục vụ Lời Chúa bao gồm các giáo lý viên, các người điều khiển các nhóm học hỏi Thánh Kinh và những ai có vai trò trong việc huấn luyện phụng vụ cho giáo dân, trong hoạt động bác ái và trong việc giảng dạy tôn giáo ở các trường. Tập Chỉ Dẫn Tổng Quát về Việc Dạy Giáo Lý có liệt kê các khả năng những người trên cần có. Vấn đề liên quan tới các phụ tá mục vụ (pastoral assistants) đang nhận được sự chú tâm đặc biệt nơi các giáo hội đặc thù, là các giáo hội hiện đang rất đói khát Sách Thánh nhưng mặt khác lại gặp nhiều khó khăn trong việc đưa ra các dịch vụ cần thiết để thoả mãn cơn đói khát ấy.
Trách vụ giáo dân
51. Là thành viên của Giáo Hội nhờ Phép Rửa và là người chia sẻ chức vụ tư tế, tiên tri và vương giả của Chúa Kitô, tín hữu giáo dân phải tham dự vào sứ vụ mà Chúa Cha đã ủy thác cho Chúa Con trong việc cứu rỗi mọi người (LG 34-36) (84). Nhờ việc thực thi sứ vụ của mình, tín hữu giáo dân “trở thành người chia sẻ cảm thức đức tin siêu nhiên của Giáo Hội, vốn ‘không sai lầm trong các vấn đề đức tin’” (LG 12) và chia sẻ cả ơn phúc Lời Chua nữa (xem Cv 2:17-18; Kh 19:10). Họ cũng được kêu gọi mỗi ngày phải làm sáng lên tính mới mẻ và sức mạnh của Phúc Âm trong gia đình và trong sinh hoạt xã hội của họ (85). Nhờ cách đó, lòng trung thành với Lời Chúa của họ sẽ góp được phần xây dựng Nước Thiên Chúa.
Trong việc thực thi sứ vụ của họ trong thế gian, người giáo dân có trách nhiệm công bố Tin Mừng cho nhân loại trong hoàn cảnh sống hàng ngày của mình. Theo phong cách tiên tri của Chúa Giêsu Nadarét, việc công bố Lời Chúa “cần phải được mỗi người coi như một giải pháp cho các vấn đề riêng của họ, một giải đáp cho các vấn nạn của họ, một mở rộng các giá trị của họ và một thoả mãn đầy đủ các hoài mong của họ” (86).
Trong hành trình gặp gỡ Lời Chúa của họ, tín hữu giáo dân không nên thụ động nghe mà phải tích cực tham dự vào mọi lãnh vực được Thánh Kinh đụng tới: trong những cái học cao hơn, trong việc phục vụ Lời Chúa trong phụng vụ và dạy giáo lý và trong việc điều khiển các nhóm học hỏi Thánh Kinh. Tuy nhiên, việc phục vụ của giáo dân đòi phải có những khả năng khác nhau và các khả năng này cần nhiều huấn luyện đặc thù về Thánh Kinh. Sau đây là một vài trách vụ đặc thù:Thánh Kinh trong khai tâm Kitô giáo trẻ em; thánh kinh trong việc chăm sóc mục vụ giới trẻ, như trong Đại Hội Giới Trẻ Thế Giới; và Thánh Kinh cho người đau yếu, binh lính, và tù nhân.
Phương thế ưu hạng để gặp gỡ Lời Chúa là việc dạy giáo lý trong gia đình, một việc người ta có thể làm tốt hơn nhờ dùng các trích đoạn Thánh Kinh và việc chuẩn bị các bài đọc trong phụng vụ Chúa Nhật. Trách vụ của gia đình là dẫn nhập các em vào Sách Thánh qua việc đọc các truyện vĩ đại của Thánh Kinh, nhất là cuộc đời Chúa Giêsu và qua lời cầu nguyện dựa trên Thánh Vịnh hay các sách thích đáng khác.
Các phong trào hay các nhóm, như các hiệp hội, các liên hội (aggregations) và các cộng đoàn tân lập, cũng đáng được xem sét. Dù các tổ chức này rất khác nhau cả về phương pháp học lẫn lãnh vực dấn thân, nhưng họ có chung đặc điểm khám phá Lời Chúa và dành cho Lời Chúa một chỗ đứng ưu hạng trong các chương trình linh đạo và sư phạm của họ, những chương trình nhằm nâng đỡ và nuôi dưỡng cuộc sống thiêng liêng của họ. Các tổ chức này có thể cung cấp nhiều chương trình đào luyện rất hữu hiệu tập chú vào việc hấp thụ thực sự Lời Chúa. Nhờ đặt tầm quan trọng lớn vào Lời Chúa, họ có thể giáo dục thành viên của họ cách phải sống ra sao giây phút hồng phúc trong phụng vụ của Giáo Hội và dấn thân vào việc cầu nguyện có tính bản thân. Trong các tổ chức này, đọc kinh Thần Vụ và Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina) cũng được thực hành như là những giờ phút nuôi dưỡng thiêng liêng.
Trách vụ trước mắt là làm sao bảo đảm để trong cuộc gặp gỡ đầy sốt sắng này với Lời Chúa, sự hiệp thông và đức bác ái trong Giáo Hội luôn được thực thi đối với các tín hữu chưa thuộc các tổ chức này.
Phục vụ của bậc tu trì tận hiến
52. Các vị trong đời sống tận hiến có một vai trò đặc biệt trong chương trình Lời Chúa đối với cuộc sống Kitô hữu. Công đồng Vatican vốn nhấn mạnh rằng các vị này, “trước hết, nên hàng ngày chạy tới với Sách Thánh để, nhờ đọc và suy gẫm Lời Chúa, họ có thể biết được ‘giá trị trổi vượt của việc nhận biết Chúa Giêsu Kitô’ (Pl 3:8)” (PC 6) và tìm được năng lực đổi mới cho công tác giảng dạy và phúc âm hóa, nhất là nơi người nghèo, người thấp cổ bé miệng, qua các trước tác của Tân Ước, “nhất là các Phúc Âm, vốn là ‘tâm điểm của toàn bộ Sách Thánh’…Nhờ các cách thế thích đáng với ơn phúc đặc thù của từng người, việc đó sẽ dẫn tới việc thiết lập ra các trường phái cầu nguyện, linh đạo và đọc Sách Thánh dựa trên cầu nguyện” (87).
Các vị tu trì tận hiến nên biến bản văn Thánh Kinh thành đối tượng nghiền ngẫm (rumination) và điểm quy chiếu hàng ngày nhằm đạt được sự biện biệt (discernment) cho bản thân mình và cho cộng đoàn mình trong các công tác phúc âm hóa. Thánh Ambrose nhấn mạnh rằng khi ta bắt đầu đọc Sách Thánh, Thiên Chúa sẽ tới cùng đi dạo với chúng ta trong vườn địa đàng trên trái đất (88). Đọc Lời Chúa với giới trẻ theo phương thức cầu nguyện là cách rất tốt dẫn tới việc gia tăng ơn gọi và gắn bó cách hiệu quả với Phúc Âm và tới tinh thần của chính vị sáng lập, một việc được Công đồng Vatican II ước muốn và gần đây được chính Đức Thánh Cha Bênêđíctô XVI khuyến dụ đối các vị trong cuộc sống tận hiến (89). Một cách đặc biệt, các vị tu trì tận hiến nên qúy trọng việc tiếp xúc với Lời Chúa của họ trong cộng đoàn, một việc sẽ dẫn đến tình hiệp thông huynh đệ và tình sẻ chia hân hoan các kinh nghiệm về Chúa trong cuộc sống của họ và sẽ giúp họ lớn mạnh trong đời sống thiêng liêng (90).
Đức Giáo Hoàng Gioan Phaolô II viết rằng: “Lời Chúa là nguồn đầu hết của mọi nền linh đạo Kitô giáo. Nó phát sinh ra mối liên hệ bản thân với Thiên Chúa hằng sống và với ý chí cứu rỗi và thánh hóa của Người. Chính vì lý do đó, mà ngay từ đầu các Định Chế Đời Sống Tận Hiến, và một cách đặc biệt trong phong trào đan viện, điều gọi là Lối Đọc Lời Chúa (Lectio Divina) từng được coi rất trọng. Nhờ các phương tiện của nó, Lời Chúa được dùng gây ảnh hưởng trên cuộc sống bằng cách cung cấp cho nó những soi sáng khôn ngoan vốn là ơn phúc của Chúa Thánh Thần” (91).
Mọi người phải được dễ dàng tới với Lời Chúa mọi lúc
53. Giáo Hội chủ trương rằng “Mọi tín hữu Kitô phải luôn được dễ dàng tới với Sách Thánh” (DV 22) (92), vì “mọi người đều có quyền biết chân lý” (93). Đây là điều tiên quyết đối với việc truyền giáo ngày nay. Tuy nhiên, đôi khi, việc gặp gỡ thực sự với Lời Chúa trong Giáo Hội có nguy cơ bị biến mất vì nó là cái gì chủ quan và khá tùy tiện. Thành thử, sinh hoạt mục vụ cần phải mạnh mẽ và một cách đáng tin cổ vũ Thánh Kinh bằng cách công bố, cử hành và sống Lời Chúa trong cộng đồng Kitô giáo, dấn thân vào cuộc đối thoại với các nền văn hóa ngày nay, đặt Lời Chúa phục vụ chân lý chứ không phục vụ các ý thức hệ thịnh hành hiện nay, và cổ vũ cuộc đối thoại mà Chúa muốn có với từng người (xem DV 21).
Muốn hoàn thành được điều ấy, cần phải yểm trợ cách thích đáng việc truyền bá các thực hành Thánh Kinh, qua việc lập ra các phong trào Thánh Kinh nơi giáo dân, cung cấp việc đào tạo các trưởng nhóm học hỏi Thánh Kinh, nhất là trong giới trẻ (94), và giảng dạy đức tin bằng Lời Chúa, cho cả người di dân lẫn những ai đang đi tìm ý nghĩa cho đời mình.
Vì “đồi areopagus [nơi Thánh Phaolô rao giảng Tin Mừng tại Hy lạp] đầu tiên của thời hiện đại là thế giới truyền thông, một thế giới đang hiệp nhất nhân loại…Nên việc sử dụng truyền thông đã trở thành chủ yếu cho việc phúc âm hóa và dạy giáo lý. Thực thế, Giáo Hội sẽ cảm thấy mình có lỗi với Thiên Chúa, nếu không biết lợi dụng các phương tiện mạnh mẽ này…Nơi chúng, trong một diễn đàn mới và hữu hiệu hơn, Giáo Hội tìm được một chiếc bục hay một tòa giảng để từ đó lên tiếng nói với đám đông” (95) (xem NA 11). Người ta đã dành nhiều cơ hội và thuộc những tầm cỡ thích đáng cho các phương pháp và hình thức truyền thông mới này trong công việc phát truyền Lời Chúa như truyền thanh, truyền hình, kịch nghệ, phim ảnh, âm nhạc và ca hát, kể cả những hình thức truyền thông mới nhất như CD, DVD và Internet…Sử dụng tốt truyền thông trong sinh hoạt mục vụ đòi phải có những người nghiêm chỉnh, biết cam kết dấn thân và được huấn luyện kỹ. Sứ điệp cũng cần phải được tổng hợp thành một “nền văn hóa mới” do ngành truyền thông hiện đại tạo nên với các yếu tố mới, các kỹ thuật mới và một khoa tâm lý mới (96)
Cuối cùng, cũng cần nhắc đến sự hiện hữu và công việc của Liên Đoàn Thánh Kinh Công Giáo (Catholic Biblical Federation [CBF]), được Đức Phaolô VI lập năm 1968 để truyền bá giáo huấn của Công Đồng Vatican II về Lời Chúa.