Linh mục Raymond J. de Souza, là chủ bút tập san Công Giáo Convivium của Canada. Ngài vừa có bài viết nhan đề “7 Things to Know About St. John Lateran on Its 1,700th Anniversary”, nghĩa là “7 điều cần biết về Nhà thờ Thánh Gioan Latêranô nhân kỷ niệm 1.700 năm thành lập”.
Vương cung thánh đường Thánh Gioan Latêranô của Rôma kỷ niệm 1.700 năm ngày khánh thành vào thứ Bảy, ngày 9 tháng 11. Đây là ngày lễ của Giáo hội hoàn vũ, bởi vì đây là trụ sở hay cathedra của Giám mục Rôma, tức Giáo hoàng tối cao. Latêranô — chứ không phải Đền Thờ Thánh Phêrô ở Vatican — mới là Nhà thờ chính tòa của Rôma.Sau đây là bảy điều cần biết về đền thờ Latêranô nhân kỷ niệm 1.700 năm thành lập.
Đại đế Constantinô, Giáo Hội và Hội đồng
“Latêranô” lấy tên theo gia tộc có truyền thống gắn liền với đất đai; quần thể các tòa nhà trên địa điểm này được biết đến là cung điện của gia tộc Latêrani, một gia tộc cao cấp phục vụ cho nhiều hoàng đế Rôma.
Trong những thế kỷ đầu của Kitô giáo, khi Giáo hội còn là bất hợp pháp, việc thiết lập các cơ cấu chính thức rất khó khăn. Điều này đã thay đổi dưới thời Constantinô, người đầu tiên hợp pháp hóa Kitô giáo vào đầu thế kỷ thứ tư và sau đó chính thức ban cho Kitô Giáo sự ưu ái. Cung điện Latêranô thuộc về ông vào khoảng năm 311; Constantinô đã trao nó cho Giáo hội vào năm 313, và kể từ đó, nó trở thành trụ sở của các giám mục Rôma.
Ngay từ đầu, một cuộc họp của các giám mục đã được tổ chức tại đây để thảo luận về cuộc tranh luận về phái Donatist; Latêranô đã nhanh chóng trở thành trung tâm của đời sống giáo hội. Đức Giáo Hoàng Sylvester I đã cho xây dựng nhà thờ chính tòa của mình tại đây và khánh thành vào năm 324 — do đó, năm nay là kỷ niệm 1.700 năm.
Khi các cơ cấu Giáo hội được thiết lập về mặt vật chất tại Rôma, sự tự do mới mẻ này cũng cho phép việc chăm lo đến kiến trúc thần học. Công đồng chung vĩ đại đầu tiên, cũng dưới sự bảo trợ của Constantinô, sắp được triệu tập. Lễ kỷ niệm 1.700 năm Công đồng Nicaea sẽ diễn ra vào năm tới.
Các vị giáo hoàng sống tại Latêranô từ thế kỷ thứ tư cho đến thế kỷ thứ 14, khi Đức Giáo Hoàng chuyển đến Avignon, Pháp, vào năm 1309. Hai trận hỏa hoạn — vào năm 1309 và 1361 — đã gây thiệt hại nặng nề cho quần thể Latêranô, vì vậy khi Đức Giáo Hoàng trở về Rôma từ Avignon, các vị giáo hoàng đã chuyển nơi ở và triều đình của mình đến Vatican. Tuy nhiên, nhà thờ chính thức vẫn ở Latêranô. Như vậy, Vatican chỉ là nơi ở của các vị giáo hoàng trong khoảng 600 năm. Các vị giáo hoàng đã sống tại Latêranô gần 1.000 năm.
Nhà thờ Latêranô cũ đã bị phá bỏ vào thế kỷ 16 và được xây dựng lại theo tình trạng hiện tại; mặt tiền hiện tại được hoàn thành vào năm 1735.
Nhà thờ lớn Rôma
Là nhà thờ chính tòa của Giáo phận Rôma, Latêranô là trụ sở của Giám mục Rôma. Tại lối vào đền thờ, khách hành hương đọc thấy: Omnium Ecclesiarum Urbis et Orbis Mater et Caput — “Mẹ và Đầu của Tất cả các Giáo hội trong Thành phố và trên Thế giới.” Sự hiệp nhất của toàn thể Giáo Hội Công Giáo với Giám mục Rôma được thể hiện trong nhà thờ chính tòa Rôma.
Cho đến ngày nay, văn phòng của Giáo phận Rôma vẫn nằm trong Cung điện Latêranô, một tòa nhà ngay phía sau đền thờ.
Trong những năm gần đây, Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã nhấn mạnh điều này bằng cách thường ký các văn bản “tại Latêranô” thay vì “tại Vatican”. Đức Thánh Cha sống tại Vatican, nhưng trụ sở chính quyền của ngài là Vương cung thánh đường Latêranô, nhà thờ chính tòa của ngài.
Cũng như Công đồng Vatican I và Công đồng Vatican II được tổ chức tại nơi Đức Giáo Hoàng sống vào thế kỷ 19 và 20, năm công đồng chung đã được triệu tập tại Latêranô khi các giáo hoàng sống ở đó. Công đồng Latêranô I được tổ chức vào năm 1119. Latêranô V được tổ chức từ năm 1512 đến năm 1517 và không phải là một công trình thành công; cuộc Cải cách Tim lành bắt đầu ngay khi nó kết thúc.
Hiệp ước năm 1929 giữa Cộng hòa Ý và Tòa thánh, quy định về việc chấm dứt các Quốc gia Giáo hoàng và thành lập Thành quốc Vatican, được ký kết tại Latêranô và được gọi là Hiệp ước Latêranô.
Một Ngày Phụng Vụ Khác Thường
Lễ kỷ niệm cung hiến mỗi nhà thờ chính tòa là ngày lễ cho tất cả các nhà thờ trong giáo phận đó. Vì Nhà thờ Latêranô là nhà thờ chính tòa của Rôma, nên đây là ngày lễ cho toàn thể Giáo hội, được cử hành ở khắp mọi nơi.
Thực tế, lễ Cung hiến Đền thờ Thánh Gioan Latêranô có tầm quan trọng lớn đến mức nó còn được xếp hạng cao hơn cả Chúa Nhật Mùa Thường Niên. Năm sau, điều đó sẽ xảy ra. Năm nay, vì lễ này rơi vào Thứ Bảy, nên các Thánh lễ được cử hành vào tối Thứ Bảy sẽ cử hành lễ Cung hiến Đền thờ Latêranô lớn hơn, thay vì cử hành lễ Chúa Nhật Mùa Thường Niên nhỏ hơn.
Thánh Gioan Latêranô là ai?
Đây là một câu đố vui Công Giáo tuyệt vời: Thánh Gioan Latêranô là ai?
Đây là một câu hỏi đánh đố. Không có vị thánh nào như vậy cả. Vương cung thánh đường Latêranô — nhà thờ mẹ của toàn thế giới — đã được cung hiến xứng đáng cho Chúa Kitô Cứu Thế vào năm 324. Sau đó, vào thế kỷ thứ 10, một lễ cung hiến được thêm vào cho Thánh Gioan Tẩy Giả, và một lễ cung hiến khác vào thế kỷ 12 thêm vào cho Thánh Gioan Tông Đồ.
Tên chính thức của nhà thờ này khá dài dòng: Vương cung thánh đường Giáo hoàng của Đấng Cứu Thế Chí Thánh và Thánh Gioan Tẩy Giả và Thánh Gioan Thánh Sử ở Latêranô. Trong ngôn ngữ thông thường, tên này được giản lược thành “Thánh Gioan Latêranô”.
Có bốn vương cung thánh đường lớn ở Rôma, và chúng được dành riêng cho Chúa Kitô Cứu Thế (Latêranô), cho Đức Mẹ (Đền Thờ Đức Bà Cả), và cho các hoàng tử của các tông đồ tử đạo ở Rôma (Thánh Phêrô ở Vatican và Thánh Phaolô Ngoại Thành).
Có thể sự cung hiến cho Thánh Gioan được thêm vào sau này để ghi nhận Thánh Gioan Tẩy Giả tại Rôma, người mà Chúa Giêsu đã nói đến như là “người vĩ đại nhất được sinh ra từ một người phụ nữ”.
Vẫn đứng vững
Đền thờ Latêranô là biểu tượng hữu hình cho hành trình lịch sử của Giáo hội. Dù bị tàn phá và hư hại, được cải tạo và xây dựng lại, đền thờ vẫn đứng vững. Đền thờ Latêranô, nằm gần tường thành Rôma, đã nhiều lần bị cướp phá bởi quân đội xâm lược. Vụ tấn công gần đây nhất vào đền thờ là vào tháng 7 năm 1993, khi cổng sau bị mafia đánh bom để phản ứng lại lời lên án mafia ở Sicily của Thánh Gioan Phaolô II vào tháng 5 năm đó.
Phần lớn sự tàn phá của Latêranô là do hỏa hoạn, lũ lụt và sự xuống cấp của thời gian — tường bị phồng lên, nền móng bị xói mòn. Vì vậy, nó đã được sửa chữa, xây dựng lại — thậm chí là tái thiết hoàn toàn — nhiều lần. Latêranô không còn giống như trước, nhưng vẫn giữ nguyên bản sắc và sứ mệnh.
Một đặc điểm đáng chú ý vẫn còn tồn tại. Những cánh cửa lớn của Đền thờ Latêranô được lấy từ Quảng trường Rôma. Có lẽ là phần cổ xưa nhất của quần thể, những cánh cửa này cho thấy rằng mặc dù Đế chế Rôma đã suy tàn từ lâu, nhưng những gì còn sót lại của nó chính là những gì đã được Giáo hội tiếp nhận.
Di tích của cuộc khổ nạn
Phần quý giá nhất của Đền thờ Latêranô không còn được lưu giữ tại đây nữa. Chỉ vài năm sau khi cung hiến vào năm 324, Thánh Helena, mẹ của Constantinô, đã đến Giêrusalem và trở về với thánh tích Cuộc Khổ Nạn.
Một số thánh tích đó hiện được lưu giữ ngay bên kia đường từ Latêranô, bao gồm cả Scala Santa — “Những Bậc Thang Thánh” từ dinh tổng trấn của Philatô. Đi bộ một đoạn ngắn, khách hành hương sẽ đến Vương cung Thánh đường Thánh Giá ở Giêrusalem, được đặt tên như vậy vì nó được tường trình sẽ đưa Giêrusalem đến Rôma. Nơi đây lưu giữ các thánh tích của Thánh Giá Thật, cũng như các dụng cụ của Cuộc Khổ Nạn — những mảnh đinh, gai và trụ đánh đòn.
Lăng mộ Giáo hoàng
Ngày nay, có sáu ngôi mộ giáo hoàng tại Latêranô. Nhiều vị giáo hoàng khác đã được chôn cất tại đây vào thiên niên kỷ thứ nhất, nhưng mộ của các ngài đã bị thất lạc theo thời gian. Hai ngôi mộ này đặc biệt đáng chú ý.
Innôcentê III (1198-1216) trị vì khi Thánh Phanxicô Assisi đến Rôma để thành lập dòng tu mới. Ban đầu, Innôcentê tỏ ra hoài nghi về tính cấp tiến của đề xuất Phanxicô. Trong lúc đang cân nhắc, Innôcentê mơ thấy Phanxicô đỡ Vương cung thánh đường Latêranô. Tin chắc rằng đây là dấu hiệu cho thấy cần có Phanxicô để hỗ trợ một Giáo hội đang cần cải cách, Innôcentê đã chấp thuận vào năm 1210.
Đức Giáo Hoàng Lêô XIII (1878-1903) cũng được an táng tại Latêranô, là vị giáo hoàng cuối cùng không được chôn cất tại Đền Thờ Thánh Phêrô. (Đức Giáo Hoàng Phanxicô cũng đã chọn chôn cất ở nơi khác, tại Nhà thờ Đức Bà Cả, một nơi mà ngài đã đến thăm hơn 100 lần, vì Đức Thánh Cha thường đến đó trước và sau mỗi chuyến công du.)
Lên ngôi giáo hoàng khi vấn đề Lãnh thổ Giáo hoàng vẫn còn dang dở. Do đó, ngài chưa bao giờ rời Vatican trong suốt 25 năm trị vì. Biết rằng một giám mục thuộc về nhà thờ chính tòa của mình, ngài quyết tâm đến đó bằng chính mạng sống của mình nếu không thể làm được điều đó khi còn sống.
Đó chính là tầm quan trọng của Latêranô, nhà thờ chính tòa của toàn thế giới, khi bước vào thế kỷ thứ 18.
Source:National Catholic Register