Hãng tin Fides vừa đăng tải toàn bộ bài phát biểu của Đức Hồng Y Luis Antonio Gokim Tagle, Tổng Trưởng Thánh Bộ Truyền Giáo, nhân dịp giới thiệu tập sách bằng tiếng Hoa "Huấn quyền của Đức Thánh Cha Phanxicô: Hướng dẫn đọc Thông điệp và Tông huấn (教宗方济各牧职训导 – 宗座通谕及劝谕阅读指南)" của Cha Antonio Spadaro SJ. Tập sách, kết quả của cuộc hội thảo của tạp chí La Civiltà Cattolica, là một tập hợp những suy tư về ba Thông điệp và năm Tông huấn được Đức Thánh Cha Phanxicô công bố trong 10 năm đầu tiên của triều đại giáo hoàng của ngài. Phần giới thiệu cuốn sách (có thể tải xuống miễn phí từ trang web của La Civiltà Cattolica phiên bản tiếng Trung https://www.gjwm.org/2023/05/13/il-magistero-di-papa-francesco/) diễn ra vào chiều tối Thứ Bảy, ngày 13 tháng Năm, tại Rome, tại trụ sở của La Civiltà Cattolica.
Dĩ nhiên, bài phát biểu của Đức Hồng Y Tagle cố tình trình bầy một tầm nhìn tổng thể về Giáo Hội Trung Quốc, không phân biệt hai Giáo Hội cùng hiện diện tại Trung Quốc hiện nay, dù là sau khi Tòa Thánh đã ký thoả hiệp tạm thời với nhà nước Cộng sản của họ. Hôm nay, chúng tôi cho đăng tải tầm nhìn của ngài, ngày mai, chúng tôi sẽ xin phổ biến một tầm nhìn khác của người Công Giáo Trung Hoa tạm gọi là thuộc Giáo Hội hầm trú.
Bài phát biểu của Đức Hồng Y Luis Antonio Gokim Tagle
1) Người Công Giáo Trung Hoa và Huấn quyền Giáo Hoàng
Tôi muốn cảm ơn Cha Antonio Spadaro, SJ và toàn thể nhóm La Civiltà Cattolica vì đã tuân theo trực giác tốt đẹp dẫn dắt họ xuất bản cuốn sách này. Trực giác đẹp đẽ mà tôi đang đề cập đến nằm ở chỗ cuốn sách này chắc chắn có thể thu hút được sự quan tâm của tất cả mọi người, những người tin cũng như những người không tin, như những người đã dành thời gian và sức lực để xuất bản nó nói. Trong phần mở đầu, chính họ tiết lộ những gì họ hy vọng: họ hy vọng cách đặc biệt đến với "các mục tử của dân Chúa. Các linh mục và giám mục, cũng như các giáo lý viên và những người có vai trò hướng dẫn trong các cộng đoàn".
Một số yếu tố gợi ý rằng cuốn sách này sẽ được nhiều thành viên của các cộng đồng Công Giáo Trung Quốc, cả trong nước lẫn các nơi khác trên thế giới đón nhận, như một món quà thực sự. Nó sẽ được tiếp nhận như một món quà chào mừng đến vào đúng thời điểm.
Một yếu tố ngay lập tức khiến tôi tưởng tượng rằng cuốn sách sẽ được đón nhận với lòng biết ơn như vậy ở Trung Quốc: yếu tố này là tình yêu, sự trìu mến và tính gần gũi mà với chúng các cộng đồng Công Giáo Trung Quốc đã tuân theo những gợi ý và chỉ dẫn mục vụ đến với họ từ Giáo hội Rôma và vị Giám mục của nó. Người Công Giáo Trung Quốc biết cách trân trọng những lời dạy của Đức Giáo Hoàng.
Nhiều báo cáo về Giáo hội ở Trung Quốc do Hãng tin Fides công bố cho thấy, trong ít nhất hai mươi năm, các giáo xứ Công Giáo Trung Quốc đã thực hiện hành trình hàng ngày của họ như thế nào, luôn tuân theo các gợi ý và hướng dẫn của Huấn quyền Thông thường của Người Kế vị Thánh Phêrô. Đối với họ, đó là một món quà và là dấu chỉ của sự hiệp thông với Giáo hội hoàn vũ. Và họ thường tận dụng món quà này một cách sáng tạo và phù hợp với hoàn cảnh.
Ở Trung Quốc, có cả một mạng lưới cầu nguyện, phụng vụ, dạy giáo lý và các sáng kiến mục vụ được truyền cảm hứng trực tiếp từ huấn quyền thông thường của Đức Giáo Hoàng. Mạng lưới này đan xen với đời sống giáo hội hàng ngày của từng giáo phận và cộng đồng Công Giáo Trung Quốc. Đó là một thực tại đức tin sống động và mãnh liệt, sống động và diễn tả sự hiệp thông đức tin hàng ngày với Đấng Kế vị Thánh Phêrô và toàn thể Giáo hội hoàn vũ, ngay cả khi nó thường bị các phương tiện truyền thông phớt lờ khi họ nói về Đạo Công Giáo Trung Quốc.
Tôi có thể đưa ra nhiều thí dụ, bắt đầu từ các triều giáo hoàng trước đây và kết thúc với Đức Giáo Hoàng Phanxicô, để lên tài liệu cho việc làm thế nào những tham chiếu đến huấn quyền giáo hoàng là nguồn sống hàng ngày trong đời sống mục vụ của các giáo xứ và giáo phận Công Giáo ở Trung Quốc. Tôi sẽ không đưa ra cho các bạn tất cả những thí dụ có thể có, nhưng tôi sẽ chỉ gợi ý một vài thí dụ, bắt đầu từ những năm cuối cùng của triều Thánh giáo hoàng Gioan Phaolô II, bởi vì tôi biết rằng tôi sẽ không làm các bạn buồn chán, và tôi tin rằng khi nói về những điều này, đề cập đến các tình huống cụ thể luôn luôn là điều tốt đẹp.
Vài thí dụ
Năm 2004, khi Đức Gioan Phaolô II công bố Năm Thánh Thể, trong các thánh lễ của nhiều giáo xứ Trung Quốc, các linh mục đã giải thích lý do của Năm Thánh Thể bằng cách bình luận về Tông thư Mane nobiscum Domine [Lạy Chúa, xin ở lại với chúng con].
Vài tháng sau, khi Đức Gioan Phaolô II qua đời, các tín hữu tại các giáo xứ Trung Quốc đã cầu nguyện cho vị Giáo hoàng quá cố, cũng như họ cầu nguyện cho triều giáo hoàng của vị kế nhiệm ngài, Đức Bênêđíctô thứ XVI.
Vào năm 2008, khi Đức Bênêđíctô XVI đưa ra sáng kiến về một Năm đặc biệt dành riêng cho Thánh Phaolô, các cộng đồng và giáo phận ở Trung Quốc đã đưa ra một loạt sáng kiến đầy ấn tượng dành riêng cho Vị Tông Đồ Dân Ngoại (và phải công nhận rằng đề nghị của Đức Giáo Hoàng đã không được chấp nhận với sự nhiệt tình tương tự ở những nơi khác trên thế giới). Có các khóa thần học truyền giáo, các hội nghị về ơn gọi truyền giáo liên quan đến tất cả những người đã được rửa tội.
Cùng một sự quan tâm hân hoan để hưởng ơn ích từ những gợi ý huấn quyền thông thường của Đức Giáo Hoàng được thể hiện ở Trung Quốc khi Đức Bênêđictô XVI triệu tập Năm Linh mục. Vì vậy, tại giáo phận Tấn Trung, Thư của Đức Thánh Cha gửi các linh mục đã được trình bày và nghiên cứu vào cuối tháng 6 năm 2009, trong khi Đức Giám Mục Jean-Baptiste Wang Jin trao cho mỗi linh mục một bản sao bằng tiếng Trung Quốc các bài viết của Thánh Jean-Marie Vianney.
Điều này cũng đúng khi Đức Bênêđictô XVI công bố Năm Đức tin (11/10/2012 -24/11/2013). Tông thư Porta fidei [cửa đức tin], mà với nó, Đức Bênêđictô XVI đã công bố năm mới đặc biệt, được đọc và đào sâu trong những ngày học tập được tổ chức tại các giáo phận, chẳng hạn như giáo phận Nam Chong (tỉnh Tứ Xuyên), trong khi tại các giáo phận như giáo phận Fengxian, các khóa học chuẩn bị được tổ chức cho các giáo lý viên, "được kêu gọi loan báo Tin Mừng với sự tận tụy đặc biệt trong Năm Đức Tin".
Tại giáo phận Liêu Ninh, Đức Giám Mục Paul Pei Junmin đã dành một lá thư mục vụ cho Năm Đức Tin và kêu gọi các tín hữu đọc, suy niệm và đào sâu Kinh Tin Kính.
Ngay với Đức Giáo Hoàng Phanxicô, người Công Giáo Trung Quốc thể hiện một cách đơn giản ước muốn bước đi trong đức tin bằng cách tuân theo sự giúp đỡ và hỗ trợ của huấn quyền thông thường của Đức Giáo Hoàng. Điều này đã được thấy trong nhiều dịp, chẳng hạn như trong Năm Thánh Lòng Thương Xót. Nhiều người đã đi qua Cửa Thánh của các nhà thờ chính tòa. Và nhiều giám mục đã công bố các thư mục vụ để làm sống lại những lời của Đức Giáo Hoàng Phanxicô về lòng thương xót.
Tôi muốn kể thêm một thí dụ gần đây: vào đầu tháng Năm, một năm đặc biệt dành riêng cho việc dạy giáo lý và các giáo lý viên đã bắt đầu tại giáo phận Hạ Môn. Tất cả những người tham dự thánh lễ đánh dấu sự khởi đầu của năm đặc biệt này đã nhận được một bản sao Sách Giáo lý của Giáo Hội Công Giáo bằng tiếng Trung Quốc.
Tất cả những điều này là một dấu hiệu cho thấy ngay cả những tình huống khó khăn và đau đớn cũng đã củng cố tình cảm của người Công Giáo Trung Quốc đối với Người kế vị Thánh Phêrô. Nó cũng được nhìn thấy trong những tháng đầu tiên của đại dịch, khi tiếng nói và khuôn mặt của Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tới nhà của nhiều người Công Giáo Trung Quốc mỗi ngày. Các nghi thức phụng vụ và giờ cầu nguyện do Giám mục Rôma cử hành được truyền hình trực tiếp hàng ngày trên truyền hình trong thời gian thử thách này, khi các thành phố bị phong tỏa và dân Chúa không thể đi lễ. Các nhóm thanh niên Công GiáoTrung Hoa, nhờ các kỹ năng kỹ thuật số của họ, đã tìm được cách gửi các hình ảnh về các buổi lễ của Đức Giáo Hoàng đến từng nhà, cũng như các bản dịch đồng thời sang tiếng Trung Quốc các bài giảng của ngài.
2) Đức Giáo Hoàng Phanxicô và Trung Quốc
Cuốn sách được xuất bản là một món quà cũng sẽ có thể xác nhận và củng cố tình cảm đặc biệt gắn kết Đức Giáo Hoàng Phanxicô với người Công Giáo Trung Quốc và với tất cả người dân Trung Quốc. Tình cảm này đã được chính Đức Giáo Hoàng nhắc lại nhiều lần, chẳng hạn trong sứ điệp của Đức Giáo Hoàng Phanxicô gửi người Công Giáo Trung Quốc và Giáo hội hoàn vũ vào ngày 26 tháng 9 năm 2018.
Trong Thông điệp này, cùng với những Thông điệp khác, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cho biết rằng người Công Giáo Trung Quốc hiện diện hàng ngày “trong những lời cầu nguyện của tôi” và thay mặt cho toàn thể Giáo Hội Công Giáo, ngài bày tỏ lòng biết ơn và ngưỡng mộ “về món quà lòng trung thành của anh chị em, sự kiên trì của anh chị em trong thử thách và niềm tin sâu xa của anh chị em vào Sự Quan phòng của Thiên Chúa, ngay cả khi một số sự kiện nhất định tỏ ra đặc biệt bất lợi và khó khăn".
Trong Thông điệp này, Đức Giáo Hoàng Phanxicô cảm ơn đức tin của người Công Giáo Trung Quốc, được đánh dấu bằng kinh nghiệm tử đạo, đồng thời nhắc lại rằng đức tin này là kho tàng “của Giáo hội tại Trung Quốc và của tất cả dân Chúa lữ hành trên mặt đất”.
Và đối với chính quyền Trung Quốc, ở mọi bình diện, Đức Giáo Hoàng nhắc lại rằng “Giáo hội ở Trung Quốc không xa lạ gì với lịch sử Trung Quốc và không đòi hỏi bất cứ đặc ân nào”.
3) Huấn quyền của Đức Giáo Hoàng Phanxicô và những nẻo đường được Công Giáo Trung Quốc bước theo
Một yếu tố khác làm cho cuốn sách của Civiltà Cattolica đáng được quan tâm đặc biệt đối với người Công Giáo Trung Quốc, cũng như đối với nhiều đồng bào của họ không phải là Kitô hữu. Với huấn quyền thông thường của mình, Đức Giáo Hoàng Phanxicô chỉ ra những nguồn mạch và kho tàng đức tin, đưa ra những gợi ý mục vụ và linh đạo và đưa ra những lời khôn ngoan, ngay cả khi đối đầu với những vấn đề, thử thách và đau khổ ảnh hưởng đến toàn thể gia đình nhân loại. Tất cả những điều này tạo ra tiếng vang lớn trong tình trạng hiện tại của người Công Giáo Trung Quốc. Và nhiều vấn đề được Đức Giáo Hoàng Phanxicô giải quyết trong huấn quyền xã hội của ngài cũng ảnh hưởng đến cuộc sống cụ thể của đồng bào của họ, những người chia sẻ với họ những kỳ vọng và mối quan tâm của xã hội Trung Quốc.
Có thể thực hiện một lời bàn thêm ngắn về chủ đề này bằng cách tham khảo các tài liệu riêng lẻ.
Chúng ta đã thấy các giáo phận Trung Quốc đã nhiệt tình hoan nghênh ra sao sáng kiến của Đức Giáo Hoàng Bênêđictô XVI về việc công bố Năm Đức tin. Thông điệp Lumen fidei là thành quả của năm này, cũng được đánh dấu bằng sự từ chức của Đức Giáo Hoàng Ratzinger. Tài liệu này được người Công Giáo Trung Quốc yêu quý, đặc biệt vì việc chuẩn bị nó đã quy tụ nhân viên của hai vị Giáo hoàng, Bênêđictô và Phanxicô. Như các bạn có thể nhớ, Đức Bênêđictô gần như đã hoàn thành phiên bản đầu tiên của thông điệp về đức tin. Đức Giáo Hoàng Phanxicô đã tiếp nối và hoàn thành công việc này, “trong tình huynh đệ của Chúa Kitô”. Cũng vì cuộc hành trình đặc biệt của ngài, tài liệu này đặc biệt nhắc lại nhiệm vụ của Người Kế Vị Thánh Phêrô, của mỗi Đấng Kế Vị Thánh Phêrô, của tất cả những Đấng Kế Vị Thánh Phêrô, là củng cố anh em trong đức tin.
Evangelii Gaudium [Niềm vui Tin mừng] là Tông huấn lên chương trình của Đức Giáo Hoàng Phanxicô, và nó chứa đầy những đoạn dường như được viết riêng để soi sáng và an ủi con đường của người Công Giáo Trung Quốc trong những thập niên gần đây, ngay cả trong những bước quá độ đầy khó khăn và đau đớn nhất. Chỉ cần nghĩ đến bốn nguyên tắc nổi tiếng của đời sống xã hội được đề xuất lại trong Tông huấn (Thời gian trổi vượt hơn không gian; Hợp nhất thắng vượt xung đột; Thực tại quan trọng hơn ý tưởng; Toàn bộ vượt trội hơn bộ phận). Tôi sẽ chỉ thêm một đoạn ngắn từ đoạn 44: "Một bước nhỏ, giữa những hạn chế to lớn của con người, có thể làm đẹp lòng Chúa hơn là cuộc sống đúng đắn bề ngoài của một người sống cả ngày mà không gặp khó khăn lớn". Trong đoạn này, Đức Giáo Hoàng Phanxicô nói về lòng thương xót sẽ hướng dẫn công việc của các linh mục khi ban bí tích giải tội. Nhưng đây là những từ ngữ có thể gợi ý rằng tất cả chúng ta nên nhìn vào con đường của những người anh chị em Trung Quốc của chúng ta ra sao.
Tông huấn Amoris laetitia về tình yêu thương trong gia đình có thể được đọc và đón nhận với sự quan tâm đặc biệt ở Trung Quốc, nơi mà ngay cả một số thực hành đạo đức (nhân đức) bắt nguồn từ truyền thống Trung Quốc, chẳng hạn như lòng hiếu thảo đối với cha mẹ (Filial Piety) và kính trọng người già, ngày nay đang bị hủy hoại bởi những biến động liên quan đến các mô hình phát triển hoàn toàn bị chi phối bởi cuộc chạy đua về tiền bạc và lợi ích kinh tế. Ngay cả việc từ bỏ chính sách một con, theo một cách nào đó, là một dấu hiệu cảnh cáo ở Trung Quốc về sự mất cân bằng xã hội nhất định liên quan đến các vấn đề của cuộc sống gia đình và các chính sách có liên quan.
Gaudete et Exsultate, Tông huấn về lời kêu gọi nên thánh trong thế giới đương thời, đã gây được tiếng vang sâu sắc trong đời sống của nhiều người Công Giáo Trung Quốc. Tại Trung Quốc, trong nhiều thập niên qua, kho tàng đức tin Công Giáo đã được gìn giữ và truyền lại từ người này sang người khác, từ thế hệ này sang thế hệ khác. Điều này xảy ra trước hết nhờ vào nhiều nhân chứng thầm lặng và những người tuyên xưng đức tin. Những người đã làm chứng và vẫn làm chứng cho đức tin của mình, không phải bằng những lời tuyên bố vĩ đại hay những sự kiện trọng đại, nhưng bằng sự đơn sơ, bằng sức mạnh của các bí tích, giữa những vấn đề của cuộc sống hàng ngày, bắt đầu từ cuộc sống gia đình.
Laudato Sì và Querida Amazonia giải quyết các vấn đề và mối nguy hiểm về môi trường, một vấn đề cũng là một trường hợp khẩn cấp ở Trung Quốc. Sự phát triển kinh tế vượt bậc của Trung Quốc trong những thập niên gần đây cũng dẫn đến các vấn đề môi trường ngày càng gia tăng trong nhiều lĩnh vực và mọi người hiện đang ngày càng nhận thức được các vấn đề sinh thái và mối nguy hiểm đối với sức khỏe của mọi người. Đây là những mối nguy hiểm của ô nhiễm, lây nhiễm và tạp nhiễm thực phẩm.
Thông điệp Fratelli Tutti kêu gọi nhìn nhận rằng tất cả mọi người nam nữ là anh chị em vì họ là con trai và con gái của cùng một Cha. Thông điệp này, cũng được Thánh Phanxicô linh hứng, khẳng định thực tại này trong thế giới của chúng ta, một thế giới bị tổn thương bởi điều mà Đức Giáo Hoàng không còn gọi là “cuộc chiến từng phần”, bởi vì rõ ràng đó là một cuộc chiến hoàn cầu.
Thông điệp này được đưa ra sau nhiều năm Chiến tranh Văn hóa và chiến tranh vũ khí, sau rất nhiều vụ thảm sát được thực hiện dưới danh nghĩa của các hệ tư tưởng và ngôn từ tôn giáo. Thông điệp Fratelli Tutti cũng đến sau đại dịch. Và ngay cả đại dịch đã một lần nữa và mãi mãi cho thấy rằng không ai có thể tự cứu mình, như Đức Thánh Cha Phanxicô viết.
Thông điệp Fratelli Tutti khẳng định rằng chính sự kiện thừa nhận tình huynh đệ giữa tất cả mọi hữu thể nhân bản không phải là chủ nghĩa duy tâm ngây thơ. Công nhận nhau như anh em đại diện cho sự thay thế thực tế duy nhất cho sự đối đầu, cho nền văn hóa từ chối, bài ngoại, cho các kế hoạch thống trị tâm trí thông qua các mạng xã hội. Chỉ bằng cách thừa nhận chúng ta là anh em thì mới có khả năng thực tế duy nhất để ngăn chặn toàn bộ các dân tộc bị áp đảo và tiêu diệt bởi các chương trình được đưa ra để "tăng tốc Ngày tận thế".
Thông điệp Fratelli Tutti cũng gợi lên khả năng phát triển các mối quan hệ giữa các quốc gia và các dân tộc không chỉ dựa trên sự đối đầu và thử sức để áp đặt sự thống trị của mình. Nó chắc chắn cũng có thể nhận được rất nhiều sự chú ý và quan tâm ở Trung Quốc. Tất cả chúng ta đều biết điều đó: lâu nay, nhiều nhà phân tích địa chính trị đã lặp đi lặp lại rằng một cuộc chiến đang được chuẩn bị giữa phương Tây và Trung Quốc. Và chúng ta cũng biết số phận của thế giới sẽ ra sao nếu các nhà phân tích không sai.
4) Theo chân Matteo Ricci
Tuyên ngôn Nostra Aetate của công đồng nhắc lại rằng Giáo hội, chính "Trong nhiệm vụ cổ vũ sự hiệp nhất và tình yêu giữa con người, thực sự là giữa các quốc gia, Giáo hội xem xét, trên hết, những điểm chung của con người và điều gì thu hút họ đến với nhau" (Nostra Aetate 1). Trong tài liệu này của Công đồng, người ta cũng nhắc lại rằng “chúng ta không thể thực sự kêu cầu Thiên Chúa, Cha của mọi người, nếu chúng ta từ chối đối xử một cách huynh đệ với bất cứ người nào, được tạo dựng theo hình ảnh của Thiên Chúa” (Nostra Aetate 5 ).
Tình huynh đệ hoàn cầu, được công nhận là điểm khởi đầu trong Nostra Aetate và cũng được nhắc đến trong Thông điệp Fratelli Tutti, cũng là chân trời của hành trình nhân bản và Kitô giáo của nhà truyền giáo Dòng Tên vĩ đại, Đấng đáng kính Matteo Ricci, người đã qua đời và được chôn cất tại Bắc Kinh vào ngày 11 tháng Năm, 413 năm trước, năm 1610 (hai ngày trước là ngày giỗ của ngài).
Nơi Matteo Ricci, chính lòng biết ơn đối với món quà đức tin đã dẫn ngài đến gặp gỡ những người nam nữ ở Trung Quốc và nhìn nhận họ như những người anh em. Tập sách mà chúng ta trình bày cũng đi theo con đường quen thuộc và thiện cảm với người Trung Hoa mà Matteo Ricci đã mở ra. Và nên nhớ rằng Đức Giáo Hoàng Phanxicô, tại lễ khánh thành ấn bản tiếng Hoa mới của tờ La Civiltà Cattolica, đã lấy chính Matteo Ricci làm hình mẫu tham khảo cho công trình văn hóa, người đã rời Ý, từ Macerata, để đến và yêu mến Trung Quốc mà không có chút kỳ vọng nào, và không có kế hoạch chinh phục, và tự mình trở thành người Trung Quốc.
Đây là con đường mà người Công Giáo Trung Quốc cũng có thể bước đi trong hiện tại và tương lai. Họ được mời gọi để vui mừng làm chứng cho tình yêu của Chúa Giêsu dành cho mọi người dân của họ, tình yêu của Chúa Giêsu dành cho tất cả mọi người.
Trong khi thực hiện sứ mệnh làm chứng cho Chúa Kitô ở nơi mà ngài gọi là "thế giới khác này là Trung Quốc", Matteo Ricci cũng đã dạy những người anh em Trung Quốc mới của mình cách sử dụng máy đo thiên thể hoặc chế tạo quả địa cầu cho họ. Ngay cả ngày nay, người Công Giáo ở Trung Quốc, cũng như trên toàn thế giới, được mời gọi để chứng tỏ rằng những người bạn đồng hành của Chúa Giêsu chỉ tìm cách mang lại những điều tốt đẹp và chia sẻ chúng với mọi người. Những điều tốt đẹp cho hòa bình và niềm vui của cuộc sống.