60 năm cộng sản Trung Quốc cai trị, 60 năm Kitô giáo bị bách hại

Nhân ngày 01 tháng Mười, 60 năm sau khi thành lập nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, các giáo hội Kitô đã được "kêu gọi" kéo cờ đỏ lên trước bàn thờ như là dấu hiệu của lòng biết ơn sự đóng góp của Đảng vào sự hòa hợp giữa các tôn giáo.

Nhiều người trẻ tỏ ra hăng hái với mối liên kết giữa đức tin với lòng yêu nước này, nhưng thế hệ những người lớn tuổi, những người nhớ lại sự đàn áp trong suốt 60 năm qua, thì điềm tĩnh hơn và thực tế hơn: họ nhắc lại lòng hăng hái đối với nước cộng hòa mới, vốn mau chóng biến thành cơn ác mộng kéo dài đến ngày nay. Nhưng việc đàn áp họ đã là một lời tiên tri. Mọi đau khổ của họ đã lần lượt thăm viếng "những kẻ thù" của Mao Trạch Đông, "những kẻ thù" Dân chủ của Đặng Tiểu Bình, những người trẻ của Thiên An Môn, những nông dân, công nhân và những người bất đồng chính kiến ngày nay.

Có thể lập luận rằng các nạn nhân của cuộc đàn áp tôn giáo đã gieo những hạt giống vào xã hội dân sự hiện đang kêu gọi tôn trọng nhân quyền.

Việc đàn áp người Công Giáo, người Tin Lành và các tôn giáo khác đã diễn ra ngay sau tuyên ngôn của Trung Quốc. Thực vậy, từ khởi đầu, chủ nghĩa cộng sản Mao nhắm đến tiêu diệt có hệ thống tất cả các tôn giáo, xem đó như là mê tín dị đoan, hoặc tiếp thu nó, biến nó thành một công cụ của chính quyền, được kiểm soát bởi các tổ chức do Đảng giao việc. Vì vậy, ngay từ đầu, Giáo Hội suy tính làm việc vì người dân - những người lúc đầu thậm chí đã đồng cảm với những người cộng sản - thấy mình có để chiến đấu chống lại sự sùng bái và chuyên chế quyền lực, để bảo vệ sự tự do của lương tâm.

Cuộc kháng cự đầu tiên đối với uy quyền của đảng đã được lãnh đạo bởi những người đã từ chối phục tùng niềm tin vào những mong muốn của Đảng, nhưng vẫn tận hiến cho một Con Thiên Chúa, trỗi vượt hơn nhiều so với "chúa" Mao. Trong số những người này, thật đáng ghi nhớ chứng tá to lớn được đưa ra bởi các giám mục như Ignatius Gong Pinmei của Thượng Hải, Dominic Tang Yiming của Quảng Châu, Joseph Fan Xueyan của Baoding. Tất cả họ đã phải gánh chịu hàng chục năm trời trong các trại lao động cưỡng bức. Người cuối cùng đã chết dưới sự tra tấn vào năm 1992.

Với Cách Mạng Văn Hóa (1966-1976) công cuộc phá hoại đã được hoàn thành: tu viện đã bị làm cho trống không và phá hủy; nhà thờ đã bị chuyển thành nhà máy, nhà kho; giám mục, linh mục, tín hữu bị sát hại hoặc bị đưa vào các trại lao động cưỡng bức. Từ 1966 đến 1976 toàn thể Giáo Hội Trung Quốc, chính thức và thầm lặng, là một giáo hội của các vị tử vì đạo. Đảng tuyên bố tôn giáo "bị thủ tiêu".

Vào cuối thập niên 1970, với các chính sách tự do của Đặng Tiểu Bình, và để cải thiện hình ảnh của Trung Quốc ở nước ngoài, một số nhà thờ được mở cửa trở lại, cùng nhiều linh mục và giám mục được tự do từ các trại tù lao động. Nhưng một lần nữa nó đặt cho họ một sự lựa chọn: hoặc chấp nhận sự kiểm soát chặt chẽ của nhà nước đối với phụng vụ và công việc mục vụ, hoặc mang những hoạt động này vào hầm trú, hành động trong bí mật. Để thoát khỏi kiểm soát, nhiều người trong số họ tạo dựng được cấu trúc song song với những người thuộc giáo hội chính thức: những ngôi nhà được sử dụng như các nhà thờ, chủng viện, nhà nguyện.

Tất cả những cấu trúc và hoạt động này, đã chính thức bị cấm vào năm 1985, bị kết án là bất hợp pháp một cách dứt khoát vào năm 1994, khi chính quyền công bố cái gọi là các quy tắc cho tôn giáo, được ký tên bởi người sau này trở thành Thủ tướng, Lý Bằng, "tên đồ tể của Thiên An Môn". Quy chế yêu cầu tất cả các cộng đoàn tôn giáo đăng ký với Cục Nội Vụ Tôn Giáo, cơ quan giám sát các nơi thờ phượng, các linh mục, những người cử hành việc thờ phượng, các tín hữu, lịch phụng vụ, ơn gọi, giám đốc chủng viện, giáo sư, các nguồn tài chính, các mối quan hệ với các tín hữu hải ngoại.

Kể từ đó, tại nhiều khu vực, Trung Quốc đã thực hiện một chiến dịch loại bỏ tất cả các cộng đoàn hầm trú hoặc tiếp thu vào Hội Yêu Nước, một tổ chức muốn xây dựng một Giáo Hội độc lập với Đức Giáo Hoàng. Cuộc kháng cự của người Công Giáo hầm trú (và những người Tin Lành) đã dẫn đến một cuộc đàn áp bạo lực - giống như những nông dân, công nhân và các nhà hoạt động nhân quyền ngày nay bị nhắm đến – những người đã sống với lý tưởng con người có quyền tự do tôn giáo, rằng quy luật của quyền lực không phải là tuyệt đối.

Cho đến ngày nay chiến dịch này nhằm loại bỏ tất cả các cộng đoàn Tin Lành hầm trú và cái gọi là các nhà thờ tại gia đang được diễn kịch, bằng việc phá hoại các nhà thờ, bắt giữ các mục sư, đánh đập các tín hữu, cấm phân phát Kinh Thánh.

Cộng đoàn Công Giáo không phải là tốt hơn. Các giám mục chính thức - khoảng 70 người, được Bắc Kinh chấp thuận - hiện đang bị giám sát bằng bàn tay sắt vì họ bí mật hòa giải với Đức Giáo Hoàng. Các giám mục hầm trú - không được nhà nước công nhận (khoảng 40 giám mục) - tất cả bị giam giữ tại nhà. Thật đáng để ghi nhớ rằng một số giám mục trong số họ trong một thời gian không biết họ ở đâu. Họ bao gồm: Đức Cha James Su Zhimin (giáo phận Baoding, Hà Bắc), 75 tuổi, bị bắt và biến mất vào năm 1996, Đức Cha Cosma Shi Enxiang (giáo phận Yixian, Hà Bắc), 86 tuổi, đã bị bắt và biến mất ngày 13 tháng Tư năm 2001, Đức Cha Julius Jia Zhiguo, người đã biến mất không biết lần thứ bao nhiêu và lần cuối cùng là ngày 30 tháng Ba vừa qua.

Đức Hồng Y Giuse Trần Nhật Quân của Hồng Kông mới đây đã yêu cầu ông Hồ Cẩm Đào trả tự do cho tất cả các giám mục và các linh mục bị giam giữ nhân kỷ niệm 60 năm.

Cũng thật đáng để nói rằng "nhờ" vào sự đàn áp Cộng sản, người Công giáo đã nhân lên gấp bội trong suốt 60 năm qua. Vào năm 1949, họ chỉ hơn 3 triệu, ngày nay, người Công Giáo hầm trú và chính thức, những người đang ngày càng hòa giải với nhau, lên đến hơn 12 triệu và có khoảng 100.000 người được rửa tội (người lớn) hằng năm.

Một trong những yếu tố cuối cùng có giá trị nổi bật là sự đóng góp của các Kitô hữu, người Công Giáo và người Tin Lành, là đóng góp vào sự phát triển của xã hội dân sự. Thực sự, xã hội đó có trung tâm điểm là các cá nhân có những quyền bất khả xâm phạm và không phải nhà nước (hoặc uy quyền của đảng) ban phát một số quyền lúc nào, và ra sao cho những ai mà nó muốn. Ảnh hưởng này đã được mang theo bởi những nhà bất đồng chính kiến – sống ở Trung Quốc hay lưu vong ở nước ngoài - những người sau cuộc tìm kiếm tôn giáo sâu sắc, hoặc thông qua các cuộc chạm trán với các cộng đoàn Kitô giáo Phương Tây, đã đến với Kitô giáo. Những người như Gao Zhisheng, Liu Xiaobo, Han Dongfang, Hu Jia đã khám phá đức tin Kitô giáo như là cơ sở của giá trị tuyệt đối của con người, như là sức mạnh của bất đồng chính kiến nơi họ và của nhân quyền. Nhiều người trong số họ đang ở trong tù. Đảng tin rằng liên minh giữa tôn giáo và nhân quyền là mối đe dọa lớn nhất đối với sự tồn tại của nó. Nhưng một tương lai hòa bình cho Trung Quốc phụ thuộc vào công việc của họ.

Nguồn: Bernardo Cervellera, AsiaNews

Trung Thiên

 

Trong cuộc phỏng vấn của đài BBC ngày 23.9.2009 về sự phá phách tu viện Bát Nhã Làng Mai ở Lâm Đồng, Thượng Tọa Pháp Cao cho biết ba ngày trước đó một số thanh niên vào tu viện Bát Nhã giật bỏ và thu hết quần áo của quý sư cô rồi đem vứt dưới suối. Mới đây nhất công an đến kiểm tra hộ khẩu, thu chứng minh thư của mấy thầy và mời các thầy lên xã làm việc. Buổi tối có một số thanh niên đến rải truyền đơn trong tu viện. Nội dung truyền đơn nói rằng Làng Mai phải cút khỏi Bát Nhã nếu không thì sẽ gặp khó khăn tiếp.

Thượng Tọa cho biết thêm: “Từ tháng sáu đến giờ tu viện vẫn chưa có nước và chưa có điện. Chúng tôi sống như một dân quê rất bình thường. Dùng nước mưa và nước suối. Đêm đến chúng tôi dùng nến. Hiện tại các phật tử họ cũng cúng đường và tiếp thiết thức ăn cho nên sự tồn tại nó cũng được duy trì một phần nào đó.”

Được hỏi về thái độ và hướng đi sắp tới của tăng thân tại tu viện Bát Nhã sẽ như thế nào, Thượng Tọa Pháp Cao trả lời: “Hiện tại hướng đi của tăng thân là bất bạo động... các tăng thân vẫn tiếp tục tu hành, sẽ không đi đâu hết. Mình không có chỗ mà đi.”

Không ai tin rằng với phương pháp “bất bạo động” nói trên, các thân tăng Làng Mai có thể “trụ” được. Quả đúng như vậy. Theo tin của BBC, sáng 27.9.2009, một nhóm đông đảo dân đã xông vào 'tập kích' khu Rừng Phương Bối của các thầy, và khu Mây Đầu Núi của các sư cô. Họ vào đập phá và lôi hết mọi người ra. Họ quăng quần áo của các sư cô xuống sân. Các sư cô phải đứng giữa mưa từ trưa đến tối, lạnh run và đói.

Buổi chiều, họ đem một chiếc xe 50 chỗ đến đậu ở chùa, bắt các thầy và sư cô lên xe, nhưng các thầy và sư côï không chịu. Sau đó họ dẫn thầy Pháp Sỹ bắt lên xe taxi. Các sư cô vây quanh bảo vệ thầy Pháp Hội nhưng họ đánh ghê quá nên phải dạt ra, và thầy cũng bị bắt đi luôn.

Theo RFI, các nhân chứng tại hiện trường cho biết công an và «côn đồ» tập trung lực lượng lúc 9 giờ 30 sáng và hẹn cho các tăng thân, khoảng 400 người, phải rời tu viện chậm lắm là trong hai ngày. Các ngõ vào tu viện đều bị chặn lại. Khi các toán côn đồ tấn công, đập phá thì công an đi theo, tìm bắt hai thày Pháp Hội và Pháp Sĩ.

NHÌN LẠI VẤN ĐỀ

Trong bài “Một cuộc đấu trí” phổ biến ngày 7.7.2009 chúng tôi đã tường thuật khá đầy đủ diễn tiến của cuộc tranh chấp chùa Bát Nhã ở Lâm Đồng và nguyên nhân đưa tới vụ tranh chấp này. Ngày 22.9.2009, chúng tôi có nhận được bài “Vấn đề Nhà cầm quyền cộng sản đàn áp, trục xuất chư Tăng chùa Bát Nhã” của Thượng Tọa Thích Viên Định ở trong nước nhận định về cuộc tranh chấp nói trên. Thượng Tọa Thích Viên Định hiện là Phó Viện Trưởng kiêm Tổng Thư Ký Viện Hóa Đạo GHPGVNTN của Hòa Thượng Quảng Độ. Trước khi trình bày quan điểm của Thượng Tọa Thích Viên Định, chúng tôi xin tóm lược lại nội vụ để độc giả dễ theo dõi hơn.

Giải thích về vụ tu viện Làng Mai Bát Nhã bị nhà cầm quyền CSVN đàn áp, các thân tăng Làng Mai ở Pháp đã nêu ra hai lý do chính sau đây:

Lý do thứ nhất: Kể từ khi không còn được cung cấp thêm tiền bạc nữa, Thượng Tọa Đức Nghi bắt đầu trở mặt.

Lý do thứ hai: “Sư Ông Nhất Hạnh từng phát biểu trên một đài truyền hình Ý về vấn đề Tây Tạng. Nhóm thủ cựu Việt Nam sợ Trung Quốc, lời phát biểu của Sư ông làm cho Trung Quốc giận.” (Luận điệu của Sư Cô Chân Không).

Không ai tin hai lý do trên đã đưa đến quyết định đàn áp các thân tăng Làng Mai Bát Nhã.

Để chuẩn bị cho việc xử dụng lá bài Thiền Sư Nhất Hạnh trong việc xoá bỏ GHPGVNTN ở trong nước, từ 1998, nhà cầm quyền đã cho Thượng tọa Đức Nghi, ở chùa Bát Nhã, Lâm Đồng, và sau đó là Sư Cô Thích Đàm Lan ở chùa Bồ Đề, Hà Nội, qua Làng Mai ở Pháp “thọ giáo” Thiền sư Nhất Hạnh về “Pháp Môn Tiếp Hiện” , thường được gọi là “Pháp Môn Làng Mai” , và mời Đoàn Thiền Sư Nhất Hạnh và Sư Cô Chân Không về thăm Việt Nam.

Thượng Tọa Đức Nghi hứa sẽ khôi phục lại trường Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội do Thiền sư Nhất Hạnh lập năm 1964 và dâng tu viện Bát Nhã ở Lâm Đồng cho Thiền Sư Nhất Hạnh. Tu viện này đã được đổi tên thành tu viện Làng Mai Bát Nhã.

Tưởng “trúng mối”, tăng thân Làng Mai kêu gọi Phật tử trong và ngoài nước giúp đỡ 2 tỉ 800 triệu để Thầy Đức Nghi đứng tên mua 8 mẫu đất nhằm mở rộng cơ sở Làng Mai Bát Nhã, cấp cho Thầy Đức Nghi 12 tỷ 509 triệu để xây dựng tăng xá, ni xá và các loại thiền đường, và 90 ngàn Mỹ kim để xây dựng nhà dưỡng lão trên khuôn viên tu viện Bát Nhã, v.v...

Đầu năm 2005, Thiền Sư Nhất Hạnh và Sư Cô Chân Không đã dẫn một đoàn gồm 100 người về Việt Nam với sứ mạng kết hợp GHPGVNTN lại với Giáo Hội Phật Giáo Nhà Nước. Bản tin ngày 11.1.2005 của hãng thông tấn AFP cho biết trước khi lên đường đến Việt Nam, tại phi trường Charles De Gaulle ở Paris, Sư Cô Chân Không đã tuyên bố:

“Nhà sư (tức Sư Ông Thích Nhất Hạnh) không là thành viên của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất, là Giáo hội đang bị chính quyền cấm không cho hoạt động từ năm 1981, vì Giáo hội này từ khước sự kiểm soát và điều khiển của Đảng Cộng sản. Hơn một năm trước đây, Công an Việt Nam đã mở cuộc đàn áp sâu rộng Giáo hội này, hàng giáo phẩm bị bắt quản chế và hàng trăm ngôi chùa bị phong tỏa.”

Khi được hỏi vì sao một số phong trào tôn giáo bị cấm hoạt động tại Việt Nam (trong đó có GHPGVNTN), Sư Cô Chân Không trả lời:

“Vì một số các Giáo hội này tàng trữ những lá cờ của chế độ cũ (sic). Còn chúng tôi, thì chúng tôi chẳng có một tham vọng chính trị nào cả”.

Báo Nhân Dân ở Hà Nội phát hành ngày 13.1.2005 cho biết Sư Ông Nhất Hạnh tuyên bố Ông đã từng đấu tranh với những thái độ căng thẳng của chính quyền một số nước phương Tây về “vấn đề tôn giáo ở Việt Nam”. Ông kể, ông đã từng nói với một số quan chức Hoa Kỳ: “Người Việt Nam muốn được giải phóng khỏi cái mà người Mỹ gọi là sự giải phóng cho người Việt Nam”.

Nhưng chuyến đi này của Sư Ông Nhất Hạnh và Sư Cô Chân Không đã thất bại vì không được Hoà Thượng Quảng Độ tiếp. Ông liền ra Huế thuyết phục được các Tăng sĩ và Phật tử của hai giáo hội ở Huế cùng “bồ tát” chung, với hy vọng sẽ dần dần tiến tới sát nhập. Tuy nhiên, khi ông đi rồi, mỗi bên ai về nhà nấy.

Thất bại trong lần thứ nhất. Thiền sư Nhất Hạnh đã trở lại Việt Nam đầu năm 2007 dưới hình thức “Trai Đoàn Giải Oan” với hy vọng rằng dưới danh nghĩa “cầu nguyện và giải trừ oan khổ cho tất cả những ai đã từng gánh chịu hậu quả khắc nghiệt của cuộc chiến tranh...” , các Tăng sĩ và Phật tử thuộc hai giáo hội sẽ cùng đến và ông sẽ CỘT cả hai bên lại với nhau. Nhưng phe GHPGVNTN cũng không đến.

Thấy Thiền Sư Nhất Hạnh không hoàn thành được “sứ mạng” giao phó, ngày 29.10.2008, ông Nguyễn Thế Doanh, Trưởng Ban Tôn Giáo Chính Phủ đã công bố văn thư số 1329/TGCP-PG lên án các hoạt động của các tăng thân Làng Mai.

Ngày 13.11.2008, công an xã Đambri, Lâm Đồng, đã áp dụng biện pháp cưỡng hành để trục xuất 400 đệ tử xuất gia và tăng sinh tu học theo Pháp Môn Làng Mai ra khỏi tu viện Bát Nhã. Cuộc giằng co giữa đôi bên bắt đầu từ đó.

NHẬN ĐỊNH CỦA Thượnh Tọa VIÊN ĐỊNH

Dưới đây là bài nhận định dưới đề tựa “Vấn đề Nhà cầm quyền cộng sản đàn áp, trục xuất chư Tăng chùa Bát Nhã” của Thượng Tọa Thích Viên Định, Phó Viện Trưởng kiêm Tổng Thư Ký Viện Hóa Đạo GHPGVNTN (Những tiểu mục là do chúng tôi thêm vào cho dễ đọc).

Mở đầu, Thượng Tọa viết:

“Tin Nhà cầm quyền Cộng sản Việt Nam đòi trục xuất chư Tăng chùa Bát Nhã, Lâm Đồng, sau Đại lễ Vesak 2008 làm cho mọi người, ai cũng hồi hộp, lo lắng, đau xót, cảm thương. Và đúng như vậy, sự thật đau buồn đã xảy ra, tất cả gần 400 Tăng, Ni bị Nhà cầm quyền ra lệnh trục xuất ra khỏi chùa Bát Nhã, Lâm Đồng, hạn chót là ngày 2.9.2009. Bước đầu cuộc đàn áp là điện, nước bị cúp, phòng xá bị phá, tạo áp lực nặng nề, làm cho mọi sinh hoạt của chư Tăng, Ni trở nên vô cùng khó khăn...”

1.- Đặt vấn đề tại sao không lên tiếng

Tiếp đến, Thượng Tọa đặt câu hỏi tại sao GHPGVNTN không lên tiếng can thiệp và Thượng Tọa cũng đã tìm câu trả lời:

“Cùng lúc với chùa Bát Nhã ở Lâm Đồng, nhiều cơ sở của các tôn giáo khác cũng bị đàn áp làm xôn xao dư luận trong và ngoài nước. Vì những việc này, các thành viên trong Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất cũng được dư luận chiếu cố nhiều. Thư hỏi cũng có, điện thoại phỏng vấn cũng có, đến gặp trực tiếp cũng có, tất cả đều có chung thắc mắc rằng tại sao Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất không lên tiếng can thiệp? Có người còn trách rằng, cứ ai lo phần nấy, các tôn giáo không đoàn kết, nên cộng sản dễ đàn áp là phải!

“Những thắc mắc, trách cứ này cũng đúng. Tuy nhiên, có những trường hợp đặc biệt cần phải lắng nghe, tìm hiểu, chờ đợi tiếng nói chính thức từ tổ chức, giáo phái bị đàn áp. Ngay cả các nhà lãnh đạo các giáo phái bị bức hại, đôi khi cũng quá dè dặt, không chịu lên tiếng phản kháng. Không văn thư, không lên tiếng phản kháng, thì căn cứ vào đâu để mọi người chung quanh biết đường hỗ trợ?”

2.- Không phải là thành viên của GHPGVNTN

Thượng Tọa Viên Định giải thích rõ hơn:

“Lại nữa, vị thế của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất (GHPGVNTN) rất đặc biệt nhạy cảm, dễ bị Nhà cầm quyền cộng sản nghi ngờ, kết tội, không phải ai cũng dám liên hệ. Ngay cả Thiền sư Nhất Hạnh, người đã có quốc tịch nước ngoài, khi về nước, năm 2005, cũng không bao giờ dùng danh xưng GHPGVNTN cùng chức vụ chính thức khi ngài cần tiếp xúc với Đức Tăng Thống, Đại Lão Hoà thượng Thích Huyền Quang và Hoà thượng Viện trưởng Viện Hoá Đạo, Thích Quảng Độ, ngài chỉ xưng hô đơn thuần là Hoà thượng Thích Huyền Quang, Hoà thượng Thích Quảng Độ, như tên những người bình thường, không chức vị gì trong Giáo Hội, trong khi đối với các vị ở Giáo Hội khác thì Ngài cẩn thận ghi đầy đủ chức vị rõ ràng. (xin xem, “Trả lời thư Thiền sư Nhất Hạnh” của Thượng tọa Thích Viên Định, Thông cáo báo chí của Phòng Thông tin Phật giáo Quốc tế phát hành ngày 22.1.2005, tại Trang nhà Quê Mẹ, Paris: http://www.queme. net).

“Về vấn đề Dân oan đòi nhà, đòi đất, nói chung, của toàn dân, không phân biệt tổ chức, tôn giáo, đảng phái nào, GHPGVNTN đều đã lên tiếng, ủng hộ từ lâu".

“Chuyện Bát Nhã, Lâm Đồng như trên đã nói, là vấn đề xảy ra có vẻ rắc rối, tế nhị. Vừa có vẻ là chuyện nội bộ của chư Tăng tu theo pháp môn Làng Mai với Thượng toạ Đức Nghi, Trú trì chùa Bát Nhã, vừa có vẻ là chuyện xích mích nội bộ trong Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam với Thiền sư Nhất Hạnh, lại cũng có vẻ là chuyện xính mích nội bộ của Nhà cầm quyền cộng sản về Thiền sư Nhất Hạnh. Thiền sư Nhất Hạnh là khách của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam, về hợp tác với Giáo Hội và Nhà cầm quyền Cộng sản. Trong vụ này, chưa hề thấy thiền sư Nhất Hạnh trực tiếp lên tiếng như thế nào. Sự việc chưa rõ ràng nên không biết căn cứ vào đâu để hỗ trợ. Nhưng, việc Nhà cầm quyền cộng sản trấn áp chư Tăng Chùa Bát Nhã bằng cách cúp điện, cúp nước, ném đá, ném phân, ngăn chặn đường, không cho người vào tiếp tế lương thực, là một hành động đàn áp tôn giáo quá rõ ràng. Việc đàn áp kéo dài, xảy ra ngay bên cạnh. Nạn nhân lại là đồng bào, đồng đạo, ai thấy mà không tức giận, đau lòng.”

3.- Đã được cảnh cáo nhưng cứ làm

Thượng Tọa Viên Định cho biết Thiền Sư Nhất Hạnh đã được cảnh cáo rồi nhưng cứ làm:

“Không phải quí Hoà thượng trong GHPGVNTN không lên tiếng. Thực ra, quí ngài đã lên tiếng từ lâu rồi. Năm 1998, nghe tin Thiền sư Nhất Hạnh dự định về Việt Nam hợp tác với Nhà cầm quyền cộng sản, Hoà thượng Thích Quảng Độ đã viết thư đề nghị Thiền sư Nhất Hạnh, bằng những lời nhẹ nhàng, tế nhị, đại ý: “Việt Nam chưa có tự do, dân chủ, nhân quyền, đừng về hợp tác, buôn bán, làm ăn, coi chừng sập tiệm, sẽ mất cả chì lẫn chài!”

“Bất chấp lời khuyên của Hoà thượng Thích Quảng Độ, năm 2005, Thiền sư Nhất Hạnh về Việt Nam, kéo theo đoàn tuỳ tùng đông đảo lên đến 100 người. Chuyện đã lỡ, nhưng còn nước còn tát, Thượng toạ Thích Viên Định cố gắng viết một tâm thư, “Trả lời thư Thiền sư Nhất Hạnh”, phân tích lợi hại chuyến về Việt Nam không được khế thời, và tường trình cặn kẻ cho Thiền sư Nhất Hạnh biết, nhân dân Việt Nam đang bị khốn khổ vì nạn độc tài, độc đảng, nhân quyền, tôn giáo bị đàn áp rất nặng nề. Hy vọng qua thư đó, thấy rõ sự đau khổ của đồng bào Việt Nam, bị kiềm kẹp trong ách độc tài, Thiền sư sẽ đi theo con đường của GHPGVNTN, hợp cùng với các thân hào nhân sĩ và 85 triệu đồng bào, vận động cho tự do, dân chủ, nhân quyền cho Việt Nam.

“Trong tâm thư “Trả lời Thiền sư Nhất Hạnh” có đoạn nói rõ rằng: “Ngài đã ở nước ngoài lâu rồi, coi như khách, lại về Việt nam chỉ có ba tháng, nên cách đối xử cũng khác, chánh phủ tiếp Ngài như tiếp phái đoàn quốc tế tham quan vậy thôi. Nếu Ngài về ở ba năm thì vấn đề lại khác, chưa chắc được như vậy” . Thật vậy, năm 2005, phái đoàn Thiền sư Nhất Hạnh từ Pháp về, được tiếp đón trọng thể như thượng khách. Nhưng 3 năm sau, cuối năm 2008, Nhà cầm quyền cộng sản bắt đầu trở quẻ, và nay, 2009, chính thức hạ lệnh trục xuất tăng thân của Thiền sư.

4.- Thiền sư Nhất Hạnh không chính thức phản đối

Thượng Tọa Viên Định nêu vấn đề tại sao người đứng đầu Pháp Môn Làng Mai là Thiền Sư Nhất Hạnh và các chư Tăng thuộc Giáo Hội Phật Giáo Việt (Giáo Hội Nhà Nước) lại không chính thức lên tiếng khi biến cố Làng Mai Bát Nhã xẩy ra:

“Cho đến nay, chưa thấy Thiền sư Nhất Hạnh có phản ứng chính thức với Nhà cầm quyền, mặc dù những năm gần đây, Ngài đã có sự liên hệ thân mật với Nhà cầm quyền cộng sản Việt Nam. Có lẽ, vì vướng víu chuyện gì đó, nên Ngài còn tránh né, không tiện lên tiếng với Nhà cầm quyền cộng sản chăng?

“Gần đây, tháng 8.2009, trong bài tường trình của một Tăng sinh ở chùa Bát Nhã, có lồng vào bức thư riêng của Thiền sư Nhất Hạnh gửi Thượng toạ Đức Nghi, nội dung có tính cách thầy trò, Ngài chỉ nói chuyện phải trái, chuyện nội bộ với Thượng toạ Đức Nghi, tuyệt không có lời nào đề cập đến việc đàn áp, trục xuất của Nhà cầm quyền cộng sản đối với Tăng, Ni chùa Bát Nhã.

“Thiền sư Nhất Hạnh quên rằng, thầy Đức Nghi mặc dù là đệ tử cầu pháp của Ngài, nhưng cũng là thành viên của Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam với chức vụ Phó Ban Trị sự Giáo Hội tỉnh Lâm Đồng, mà Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam là thành viên của Mặt Trận Tổ Quốc, tổ chức ngoại vi của Đảng cộng sản Việt Nam. Vậy, Thượng toạ Đúc Nghi vừa là đệ tử của Thiền sư Nhất Hạnh, vừa là cán bộ ngoại vi của Đảng cộng sản, chịu ân huệ của cả hai bên, bên trung bên hiếu, không biết phải chọn bên nào. Tội nghiệp cho Thầy Đức Nghi, mặc dù là trú trì, nhưng hoàn cảnh trên đe dưới búa, không thể tự chủ thì giải quyết được việc gì. Thiền sư Nhất Hạnh không trực tiếp nói chuyện với Nhà cầm quyền cộng sản, lại đi nói chuyện phải quấy với Thượng toạ Đức Nghi. Lâm vào thế khó xử, nhiều lúc Thầy Đức Nghi phải tìm cách lánh mặt khỏi chùa Bát Nhã.

“Vì, rõ ràng, qua những văn kiện của Ban Trị Sự tỉnh Lâm Đồng, của Hội Đồng Trị Sự Trung Ương Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam, nhất là những Văn thư của Bộ Nội Vụ, Ban tôn giáo về vụ chùa Bát Nhã, xem ra vấn đề còn nhiều nguyên nhân sâu xa, không phải là chuyện nội bộ của chư Tăng chùa Bát Nhã, nên Thượng toạ Đức Nghi không thể nào giải quyết được.

“Việc các nhóm du đảng, xã hội đen, dùng bạo lực ném đá, ném phân lên người, lên xe của chư Tôn đức trong Ban Trị sự Giáo Hội tỉnh Lâm Đồng thuộc nhà nước, khi đến thăm chùa Bát Nhã, trước sự chứng kiến của công an, có vị bị thương rất nặng, phải vào nằm bệnh viện, nhưng lạ một điều, mặc dù rất đau đớn, tức giận, không thấy vị Hoà thượng, Thượng toạ nào lên tiếng phản đối hành động man dã, có sự bao che của Nhà cầm quyền.

“Có lẽ chư Tăng thuộc Giáo Hội Phật Giáo Việt nam quen chịu nhẫn nhục, hoặc vì một lý do nào khác, không thể nói được? Câu Cảnh Sách: “Phù xuất gia giả, phát túc siêu phương, tâm hình dị tục, thiệu long thánh chủng, chấn nhiếp ma quân, dụng báo tứ ân, bạt tế tam hữu”(1) bỏ đâu mất rồi? Con em, đồng đạo trong vòng tay của mình mà mình còn không dám cứu thì hy vọng gì việc cứu giúp cho ai?

“Vậy là, từ Thiền sư Nhất Hạnh đến các đệ tử của Ngài, các Hoà thượng bị đánh trọng thương, bị ném phân đầy mình, trong Ban Trị Sự Giáo Hội tỉnh Lâm Đồng đều im lặng, không ai lên tiếng phản kháng Nhà cầm quyền cộng sản trong vụ đàn áp, trục xuất chư Tăng chùa Bát Nhã, Lâm Đồng. Tất cả đều im lặng, một sự im lặng khó hiểu.

“Sự im lặng đó có thể là kết quả của việc thu phục để sử dụng của cộng sản theo phương châm của Lê-nin: “Đảng phải thông qua tôn giáo để khống chế quần chúng” , nghĩa là, cho các Tôn giáo tổ chức tu học, nhưng không được chống đối, phải biết im lặng, phục tùng, tuyên truyền cho chế độ.

“Có lẽ, chuyện hục hặc xảy ra ở chùa Bát Nhã, Lâm Đồng chỉ là một tai nạn bất ngờ, tai bay vạ gió, không ai mong muốn, trong sự hợp tác giữa Nhà cầm quyền cộng sản với Thiền sư Nhất Hạnh. Nhà cầm quyền cộng sản muốn thu phục chư Tăng chùa Bát Nhã, Lâm Đồng để sử dụng, giống như tổ chức Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam, thành viên của Mặt Trận Tổ Quốc".

“Tình trạng Tăng, Ni chùa Bát Nhã hiện nay như rắn mất đầu, rất dễ thu phục. Vậy là Nhà cầm quyền cộng sản đã đạt được mục đích rồi, và có thể đã làm hài lòng thượng cấp. Đó cũng là câu trả lời cho Thiền sư Nhất Hạnh và những ai mơ mộng hợp tác với Nhà cầm quyền độc tài, vô thần, cộng sản để làm văn hoá, làm giáo dục, làm từ thiện, thấy được cái kết cuộc sẽ như thế nào. Chặt rễ, chặt gốc, từ từ cây sẽ chết, chết đứng, không cần xô ngã, khỏi mang tiếng. Nếu không khéo che mắt thiên hạ như thế, thì tại sao ông Đại sứ Hoa kỳ tại Việt Nam, Michael Machalak, lại ca ngợi nhà nước Cộng sản Việt Nam “đã có tiến bộ về quyền tự do tôn giáo”, trong khi, sự thật các tôn giáo vẫn cứ bị đàn áp triền miên?"

“Vừa qua, thấy bài trả lời phỏng vấn của sư cô Chân Không trên một tờ báo nước ngoài, cô nói về những cái kẹt của thiền sư: “Cái kẹt thứ hai là của mấy người ở Trung ương bị Trung Quốc ức hiếp. Sư Ông Nhất Hạnh từng phát biểu trên một đài truyền hình Ý về vấn đề Tây Tạng. Nhóm thủ cựu Việt Nam sợ Trung Quốc, lời phát biểu của Sư ông làm cho Trung Quốc giận.” Qua đó, lộ ra một phần những nguyên nhân sâu xa làm xảy ra việc đàn áp, trục xuất chư Tăng, Ni tu theo pháp môn Làng Mai của Thiền sư Nhất Hạnh, ở chùa Bát Nhã, Lâm Đồng. Đó là một chi tiết không mới lạ, nếu có dịp sẽ tìm hiểu thêm.”

Thích Viên Định

Ghi chú: (1) Câu này trích từ bài văn Cảnh sách của Ngài Quy Sơn (Quy Sơn cảnh sách văn) tức một trong năm phần phù trì luật Sa di (gồm có Kinh Di giáo, Bát đại nhân giác, các văn Khuyến phát bồ đề tâm, Cảnh sách văn, và Tỳ ni nhật dụng thiết yếu), có nghĩa: “Người xuất gia là cất bước thì muốn vượt tới phương trời cao rộng, tâm tính và hình dung khác hẳn thế tục, tiếp nối rạng rỡ giòng giống của Phật, làm cho quân đội của ma cũng phải rúng động khuất phục, với mục đích báo đáp bốn ân, cứu vớt ba cõi” . PTTPGQT chú.

CHỈ LÀ CON BÀI GIAI ĐOẠN

Trong ván bài xì phé “Làng Mai Bát Nhã” , nhà cầm quyền CSVN và Thiền Sư Nhất Hạnh mỗi người nhìn về một hướng. Nhà cầm quyền muốn mượn bàn tay Thiền Sư Nhất Hạnh để xóa sổ GHPGVNTN, còn Thiền Sư Nhất Hạnh muốn mượn bàn tay nhà cầm quyền để phát triển “Pháp Môn Làng Mai” như một vết dầu loang, chiếm dần “thị trường Phật Giáo” ở trong nước. Nhưng Thiền Sư Nhất Hạnh đã thua trí nhà cầm quyền CSVN.

Nhìn lại lịch sử, chúng ta thấy cả GHPGVNTN lẫn Thiền Sư Nhất Hạnh đã bị Việt Cộng coi như một lá bài chính trị, chỉ được xử dụng trong một giai đoạn rồi loại bỏ:

(1) Trước năm 1975, sau khi bị Quân Lực VNCH đánh bại, GHPGVNTN đi theo MTGPMN và khi Việt Cộng mới chiếm xong miền Nam, Giáo Hội này tưởng mình “có công với Cách Mạng” đã tổ chức “Mừng Giải Phóng” và “Sinh Nhật Bác Hồ”, nhưng ngay sau đó GHPGVNTN đã bị liệt vào loại “Phật giáo phản động” phải bị tiêu diệt.

(2) Biết Thiền Sư Nhất Hạnh có tham vọng đưa “Pháp Môn Làng Mai” về xâm nhập ở Việt Nam, nhà cầm quyền CSVN đã giả vờ cho ông truyền bá pháp môn này với điều kiện ông phải thuyết phục được GHPGVNTN chịu sát nhập vào Giáo Hội Nhà Nước. Ông đã thất bại, nên nhà cầm quyền đã trục xuất pháp môn của ông.

Trong cuộc nói chuyện trên đài truyền hình VAN (18.7) ở Orange County vào đầu tháng 9 vừa qua, chúng tôi đã khẳng định rằng dù Thiền Sư Nhất Hạnh thất bại hay thành công trong “sứ mạng” được giao phó, pháp môn của ông cũng sẽ bị trục xuất, vì ông cũng chỉ được xử dụng như một con bài giai đoạn, hết xài là bỏ.

Đây là bài học cho những ai đang mưu toan tìm kiếm tài trợ của Tòa Đại Sứ, Bộ Thông Tin và Tuyên Truyền, và Ban Tư Tưởng Văn Hoá Trung Ương Đảng, để cơ quan truyền thông của họ có thể “sống còn” ở hải ngoại.

(Ngày 28.9.2009)

 

SAIGÒN - Hôm qua, 30/9 đồng loạt nhiều báo trong nước đăng tin của tờ Tuổi Trẻ “Khiển trách tổng biên tập báo điện tử Đảng Cộng Sản VN ” có liên quan đến bản tin “Hải quân Trung Quốc diễn tập tại biển Đông” của báo điện tử đảng Csvn hôm 4/9/2009.

Đã gần tháng trời trôi qua, bài báo này cũng đã bị gỡ xuống sau đó mấy hôm, nhưng dư luận thì nhiều người vẫn chưa thể nguôi ngoai sau ‘cú sốc’ nên nay mới có chuyện ‘khiển trách’.

Tuy nhiên vì cùng là ‘gà nhà’ cả nên đoc giả khắp nơi còn được xem thêm những lời phân trần của người đứng đầu tờ báo đảng là ông Đào Duy Quát, khi cho rằng đó là chỉ “tai nạn nghề nghiệp, vì cậu đánh máy lúc bấy giờ đã quá giờ, cậu ấy đánh xong và đang định hỏi thì lại quên mấy cái chữ biên tập”.

Cái sự “quên” mà ông ta bảo trọng tâm nằm ở hai chữ “ngang ngược” mà theo ông bị thiếu do “viết ở ngoài, thì cậu đánh máy nhận rồi nhưng không đưa vào, nên tự nhiên làm sai lệch thông tin.”

Lời biện hộ của họ Đào mới khó nghe làm sao, bởi:

1. Hai chữ “ngang ngược” cho dẫu có được ‘gắn’ thêm vào bản tin mà tờ báo do ông ta quản lý đã ‘nhắm mắt bịt tai’ bê nguyên xi nội dung từ báo TQ với số chữ lên đến gần bốn trăm, chúng cũng khác gì hai hạt đường đem hòa chén nước biển, vì đã ‘quá mặn’ với người đọc bởi những lời lẽ tâng bốc sức mạnh của kẻ đang rắp tâm chiếm đoạt các hải đảo của chúng ta.

Nếu vào thời điểm đăng tải bản tin trên trong đầu ông Đào Duy Quát thật sự có sẵn hai chữ “ngang ngược”, chắc chắn ông ta đã không bê ‘nguyên con’ nội dung một cách ‘ngon ơ’ như vậy. Mà là tổng biên tập một tờ báo quan trọng, lại ở vào thời điểm vấn đề hải đảo đang rất nhạy cảm trong quan hệ với TQ và đang được rất nhiều nhân sĩ trí thức quan tâm, lẽ ra ông ta phải biết mình cần phải làm gì: muốn chỉ trích ông ta chỉ được phép trích dẫn vài đoạn để phân tích mổ xẻ cho người đọc thấy đâu là sự ngang ngược của TQ, chứ không thể đơn giản bằng cách thêm hai chữ “ngang ngược” đâu đó rồi bảo đó là “phản biện”.

Không hiểu ông Quát đã ‘tậu’ được mảnh bằng Phó tiến sĩ ở trường nào mà trình độ lý luận lại có thể ‘khiêm tốn’ đến mức tệ hại như thế nhỉ?

2. Nhưng thôi cứ tạm cho là hai chữ “ngang ngược” kia là có thật trong đầu ông ta đi, tất cả tội lỗi chỉ là do cái ‘đầu tằm’ nghễnh ngãng của cậu nhân viên, thì sau khi được các báo ‘lề trái’ phát hiện thấy có chuyện không ổn và ‘nhắc hộ’, ông Đào Duy Quát lẽ ra chỉ cần nhẹ nhàng bảo “cậu đánh máy” hôm trước gõ vào thêm hai chữ “ngang ngược” ấy vào bản tin cho đúng ‘ý nguyện’ tốt đẹp ban đầu của mình, thêm vài hàng đính chính bên dưới bài báo nữa là xong.

Làm thế mới đúng là do “tai nạn nghề nghiệp”. Hôm qua “quên” thì hôm nay nhớ ra bổ túc thêm không sao hết, chứ sao lại gỡ bỏ luôn bài báo ấy xuống ‘mất tiêu’ luôn mà không đưa ra lời giải thích nào?

Tuy nhiên, việc phi tang dấu tích cũng lại ‘giấu đầu lòi đuôi’ nốt: Xóa sạch nội dung giữ lại chỉ mục, có lẽ ông Quát e ngại khi mọi người click vào đường link (http://www.cpv.org.vn/cpv/Modules/News/NewsDetail.aspx?co_id=30127&cn_id=358460 )dẫn đến bài báo ‘chết người’ này đang được rất nhiều báo ‘lề trái’ quảng bá miễn phí giúp khi ấy, họ nhận được cái màn hình trống trơn dẫu sao cũng còn đỡ… bị xem là chạy tội trắng trợn hơn thấy cái thông báo lỗi ‘page not found’ khi xoá luôn cả index?.

Hậu quả của việc ‘sửa sai’ bằng sai tiếp này mới bị lòi ra khi đưa ra ‘lời xin lỗi và cảm ơn bạn đọc’ muộn màng hôm 19/9. Bây giờ chẳng lẽ lại biến từ màn hình blank trống trơn trở lại thành đen, nên đành phải đặt nó ở một trang khác chẳng ăn nhập gì đến bài viết (http://www.cpv.org.vn/cpv/modules/news/newsdetail.aspx?cn_id=361353&co_id=30106 ). Sau này độc giả tương lai báo đảng không theo dõi câu chuyện hôm nay, khi đọc được lời cáo lỗi này muốn tìm hiểu sẽ chẳng tìm thấy bài viết gốc đâu, chắc chắn họ phải bảo tờ báo đảng này ‘tưng tửng’ tự dưng đưa ra lời xin lỗi ‘vô căn cứ’ vì chẳng thấy lỗi ở đâu!

Tưởng hành xử dở đến cỡ đó đã quá đủ thì nào ngờ hôm qua mọi người lại được nghe thêm lời biện hộ “quên” nghe rất khó lọt lỗ tai.

Càng lúc, họ Đào như càng giúp chúng ta làm rõ dấu hỏi trong đầu rất nhiều người đó là sự thật về trình độ của hàng ngàn phó tiến sĩ, tiến sĩ của chế độ hiện nay: Trình độ quản lý của họ vừa tồi tệ, dũng khí lại rất kém cỏi. Các sự cố xảy ra liên tiếp với Bộ Công Thương nay là tờ Đảng Csvn là bằng chứng và khi đụng chuyện, họ không bao giờ dám đứng ra nhận lỗi mà đổ vấy hết lên đầu nhân viên quèn như ‘cậu đánh máy’ tội nghiệp của ông Quát.

Cái ‘tầm’ cũa ông vốn đã thiếu nay cái ‘tâm’ cũng lại bằng không nốt. Một người như vậy liệu sau sự cố này có còn xứng đáng được tiếp tục ‘làm quan’ ngồi ghế tổng biên tập? (hay lại ‘đi lên’ cao hơn chúng ta chờ xem?)

Xem ra tiếng Việt của ta rất phong phú vì diễn tả cuộc sống muôn mặt rất chính xác: ‘Gian dối’, có nghĩa theo sau những việc làm ‘gian’ thường luôn là những lời nói ‘dối’ hòng chạy tội!

Sàigòn 1/10/2009

 

Tổ chức nhân quyền quốc tế Human Rights Watch tố giác CS Việt Nam đang biến các trách nhiệm của họ trước Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc thành trò diễu cợt.

Bản tuyên bố ngày 25/09/2009 của tổ chức Quan Sát Nhân Quyền (Human Rights Watch - HRW) nói rằng, Cộng sản Việt Nam đã từ chối rất nhiều đề nghị của các quốc gia thành viên Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc về việc cần phải cải tiến việc thực thi nhân quyền của họ. Những đề nghị này được nêu lên tại cuộc họp xét duyệt định kỳ của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc (LHQ) vừa chấm dứt trong tuần qua.

Bà Elaine Pearson, Phụ Tá Giám Đốc Á Châu Sự Vụ của HRW, có văn phòng tại New York, nhận định rằng: “Việt Nam, một thành viên Hội Đồng Bảo An LHQ, mà lại xem quan hệ làm việc với Hội Đồng Nhân Quyền LHQ như trò diễu cợt." Bà Elaine Pearson cho biết: "Việt Nam từ chối ngay cả những đề nghị nhẹ nhàng nhất của các giao ước quốc tế mà họ đã ký kết, như hãy để cho người dân quảng bá về nhân quyền và tự do phát biểu ý kiến của mình.”

Theo HRW thì Hà Nội đã bác bỏ 45 đề nghị của các quốc gia thành viên LHQ, bao gồm cả các đề nghị bãi bỏ chính sách kiểm soát internet và dân báo (blogging) đối với những cơ quan truyền thông tư nhân; cũng như cho phép các cá nhân hay tập thể quảng bá về nhân quyền; hủy bỏ án tử hình; và trả tự do cho những tù nhân lương tâm ôn hòa.

Tuy nhà cầm quyền CS Việt Nam chấp nhận 93 đề nghị, nhưng họ chỉ đáp lại bằng những câu chung chung rằng họ sẽ lưu tâm “cứu xét” những đề nghị đó của các quốc gia thành viên.

“Trước Hội Đồng Nhân Quyền LHQ, Việt Nam vẫn chối bỏ một cách trắng trợn rằng họ không hề bắt hay bỏ tù hàng trăm nhà phản kháng ôn hòa và những người hoạt động tôn giáo độc lập." Bà Pearson nói tiếp: “Chỉ trong vòng 4 tháng kể từ khi Việt Nam phải ra trước Hội Đồng lần trước, họ đã bắt bớ thêm nhiều người nữa”

Nhà cầm quyền Việt Nam tuyên bố trong tiến trình xét duyệt của Hội Đồng Nhân Quyền rằng, họ không có cái gọi là “tù nhân lương tâm”, không có ai bị bắt vì tội phê bình nhà nước, và cũng không có việc tra tấn phạm nhân.

Bà Pearson cũng nhận định: “Giống như Trung quốc, Việt Nam cãi lại Hội Đồng Nhân Quyền để che dấu và tẩy xóa thành tích nhân quyền quá tệ hại của họ”..... Và “Việc xét duyệt về nhân quyền của LHQ đã cung cấp cho cả thế giới những chứng cớ, cho thấy bất kể sự quan tâm của quốc tế, Việt Nam không hề có ý định cải thiện hồ sơ tồi tệ của mình”.

Sau mỗi lần xét duyệt định kỳ hồ sơ thực thi nhân quyền của từng quốc gia thành viên, Hội Đồng Nhân Quyền LHQ đều đưa ra những đề nghị cải thiện.

Trong thời gian gần đây, nhà cầm quyển Hà Nội đã bắt giữ hơn 10 người vì tội gọi là “tuyên truyền chống nhà nước”. Tổ chức HRW đơn cử trường hợp của ông Huỳnh Ba, một dân oan người gốc thiểu số Khờ Me Krom, vừa bị bắt ngày 30/5. Ông Ba dẫn đầu bà con nông dân vùng đồng bằng sông Cửu Long phản đối chính sách tịch thu đất đai của họ.

Hơn 1000 giáo dân thuộc cộng đồng sắc tộc miền núi theo đạo Tin Lành (Christian Montagnards) đã phải bỏ trốn sang Cam Bốt sau khi công an đàn áp các cuộc biểu tình tại Tây Nguyên hồi năm 2001, để phản đối chính sách tịch thu đất đai và bách hại tôn giáo.

Nhà cầm quyền Việt Nam đã cực lực phủ nhận các tố giác năm 2006 của HRW về việc bắt giữ và tra tấn những người dân sắc tộc hồi hương từ Cam Bốt theo hiệp ước giữa CSVN với Cam Bốt và LHQ (tripartite agreement).

 

Quốc Hội Hoa Kỳ
Hạ Nghị Viện
Washington DC 20515

Ngày 30 tháng 9 năm 2009

Kính gởi bà Hillary Rodham Clinton
Bộ Trưởng Ngoại Giao
Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ
2201 C Street, NW
Washington, DC 20520

Kính thưa Ngoại Trưởng Clinton:

Trong lúc Bà đang chuẩn bị cuộc họp với ông Phạm Gia Khiêm, Ngoại Trưởng Việt Nam, vào thứ năm, ngày 1/10/2009, tôi xin phép thúc giục bà hãy đề cập đến tình trạng suy đồi về nhân quyền tại Việt Nam với Ngoại Trưởng Khiêm.

Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam là một thành viên ký kết vào bản Công Ước Quốc Tế về Quyền Chính Trị và Dân Sự được Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc chấp nhận. Thế nhưng, nhà nước Việt Nam vẫn tiếp tục bắt bớ và giam cầm các công dân Việt Nam chỉ vì họ hành xử các quyền được bảo đảm trong Tuyên Ngôn LHQ. Theo báo cáo của Tổ Chức Quan Sát Nhân Quyền, nhà nước Việt Nam đã không tuân thủ 45 khuyến cáo của Hội Đồng Nhân Quyền Liên Hiệp Quốc trong đợt Xét Duyệt Định Kỳ Toàn Cầu vừa qua, bao gồm cả các khuyến cáo bãi bỏ kiểm soát internet và dân báo (blogging) đối với giới truyền thông tư nhân, và chấp nhận để cho mỗi người dân tự do quảng bá về nhân quyền.

Tôi rất lấy làm khó chịu khi một quốc gia đang trắng trợn xem thường Tuyên Ngôn LHQ lại đóng vai Chủ Tịch Hội Đồng Bảo An Liên Hiệp Quốc vào tháng Mười. Tôi thỉnh cầu Bà hãy mạnh mẽ thúc giục nhà nước Việt Nam phải thực thi các nghĩa vụ đối với LHQ và nhân dân của họ bằng cách duy trì các nguyên tắc căn bản của LHQ, đó là tôn trọng nhân quyền.

Vào ngày 27/9/2009, công an tại Việt Nam đã tấn công hơn 130 tu sinh và kéo họ ra khỏi Tu Viện Bát Nhã trước khi phá hủy nơi tu hành. Đây là hành động vi phạm trắng trợn quyền tự do tôn giáo của mỗi cá nhân. Cũng trong thời gian vừa qua, 8 nhà hoạt động có tên sau đây đã bị cầm tù và đang bị truy tố về tội "tuyên truyền chống lại nhà nước XHCN", đó là các ông: Nguyễn Xuân Nghĩa (nhà văn), Ngô Quyền (sinh viên), Nguyễn Mạnh Sơn (cựu đảng viên Cộng Sản), Nguyễn Văn Tính (nhà bình luận), Nguyễn Văn Túc (nhà đấu tranh cho dân oan), Nguyễn Kim Nhàn (thợ điện), Vũ Hùng (nhà giáo), và Phạm Văn Trội (kỹ sư). Vào ngày 24/9/2009, thân nhân các nhà phản kháng này đã thỉnh cầu Liên Hiệp Quốc can thiệp trực tiếp và yêu cầu nhà nước Việt Nam phải tuân thủ các công ước nhân quyền LHQ, chấm dứt chính sách đàn áp các nhà bất đồng chính kiến, và trả các thân nhân của họ. Hiện tượng tiếp tục giam cầm các nhà tranh đấu ôn hòa là chỉ dấu đáng lo ngại cho thấy nhà nước Việt Nam không thực sự muốn bảo vệ nhân quyền hay thực thi các trách nhiệm của một thành viên Liên Hiệp Quốc.

Tôi xin mạnh mẽ thúc giục Bà lên tiếng không chỉ cho 8 người nêu trên mà còn cho mọi công dân Việt Nam đang bị tước đoạt các quyền tự do ngôn luận, tự do bày tỏ chính kiến, và tự do tôn giáo hết ngày này qua ngày khác. Hoa Kỳ phải đặt chính sách rõ ràng để nhà nước Việt Nam thấy rằng hành động tước đoạt các quyền của ngưòi dân là không thể chấp nhận được. Tôi rất cám ơn sự quan tâm của Bà đến vấn đề hệ trọng này.

Kính thư,
(Ký tên)
Loretta Sanchez
Dân Biểu Quốc Hội

Bản sao gởi đến:
Ngài Michael Michalak, Đại Sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam

 

đường Thánh giá đã đi thêm một chặng
đêm bằng lòng làm thân phận theo Thày
đêm Thánh Thần Thái Hà chia lửa đêm nay
đêm gối đầu Tam Tòa thưa Thày còn hòn gạch
đêm lề đường An Truyền lăn mương rãnh
đêm sa mạc lạnh tiếng vạc Vĩnh Long
đêm một mình nước mắt chị Vinh Sơn
đêm Xứ Chày hạt kinh thơm lúa mới
mười bốn chặng là Phục Sinh đang tới
người cầm quyền lề phải có tự hỏi ngày sau
xin mời treo bên hữu Đấng Tối Cao
sẽ được tha Tình Yêu nhất định thắng
đêm Loan Lý vững lòng gà gáy sáng
bước Phê-Rô đá tảng rúng động những ngục tù
hàng rào nào mà cản được thiên thu
đêm Loan Lý đêm vô tư chén đắng

Ngày 27. 09. 2009

 

“Tết Trung Thu rước đèn đi chơi
Em rước đèn đi khắp phố phường
Lòng vui sướng với đèn trong tay
Em múa ca trong ánh trăng rằm
Đèn ông sao với đèn cá chép
Đèn thiên nga với đèn bướm bướm
Em rước đèn này đến cung trăng
Đèn xanh lơ với đèn tím tím
Đèn xanh lam với đèn trắng trắng
Trong ánh đèn rực rỡ muôn màu …” (Rước đèn tháng tám - Đức Quỳnh, Văn Thành)

Ở Việt Nam, trong một năm có 4 cái tết chính, mỗi tết lại ứng với một mùa, một tiết và mang một ý nghĩa nhất định. Tết trung thu là một trong 4 tết quan trọng nhất trong năm theo nông lịch cổ; đó là: Tết đầu xuân (Tết nguyên đán), tết giữa thu (Tết trung thu), đệm giữa là tết vào hè (Tết đoan ngọ) và tết đầu đông (Tết cơm mới 10-10)

Theo phong tuc người Việt, Tết Trung Thu được tổ chức vào giữa mùa thu, tức là hôm rằm tháng tám hằng năm – tính theo lịch ta. Tháng tám âm lịch theo truyền thuyết là đêm thu đẹp nhất trong năm vì trăng thật to tròn, sáng và đẹp. Trong dịp này người ta làm cỗ cúng gia tiên và bày bánh trái ra sân cúng mặt trăng. Nhân dịp tết này, người lớn thì uống rượu, thưởng trăng, và hát trống quân; trẻ em thì rước đèn, đi xem múa lân, ca hát các bài hát Trung Thu, và vui hưởng bánh kẹo cùng các thứ trái cây do cha mẹ bày ở ngoài sân trong đêm Trung Thu dưới hình thức một mâm cỗ. Ở một số nơi tổ chức múa lân, múa sư tử để các em vui chơi thoả thích.

Tết Trung Thu còn được coi là ngày tết của trẻ em, gọi là "Tết trông Trăng". Trẻ em rất mong đợi được đón tết này vì thường được người lớn tặng đồ chơi, thường là đèn ông sao, mặt nạ, đèn kéo quân, súng phun nước... rồi bánh nướng, bánh dẻo. Tết Trung Thu cũng là ngày tết truyền thống của một số quốc gia ở Châu Á như Trung Hoa, Việt Nam, Đại Hàn và Nhật Bản.

Ngoài ra, Tết Trung Thu còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị.

Ngay từ đầu tháng, Tết đã được sửa soạn với những cỗ đèn muôn mầu sắc, muôn hình thù, với những bánh dẻo, bánh nướng mà ta gọi gồm là bánh trung thu, với những đồ chơi của trẻ em rất phong phú, trong số đó đáng kể nhất của thời xưa là ông Tiến sĩ giấy và đèn ông sao.

1. Nguồn gốc Tết Trung thu

Theo truyền thuyết, Tết Trung Thu có từ vài ba ngàn năm nay. Người Trung Hoa thời cổ đại sống bằng nghề chăn nuôi và trồng trọt. Suốt mùa hè trời nắng ấm, người dân chăn nuôi và săn bắn dễ dàng, đầu tháng 8 lại thu hoạch nông sản phẩm, đến rằm tháng 8 bầu trời xanh biếc, trăng rằm trong sáng, cả nhà vui vẻ đoàn tụ, tượng trưng cho " trời và đất hợp nhất", nên mới có Tết Trung Thu. Thời đó, Tết Trung Thu đơn thuần là ngày lễ cúng thần nông, chỉ có cơm rượu, không có các loại bánh như ngày nay.

Người Trung Hoa cổ đại cho rằng Tết Trung Thu bắt nguồn từ thời Xuân Thu. Tuy vậy, trước đời Đường văn tự chưa phát triển, sử sách viết về Tết Trung Thu không nhiều lắm. Từ đời Đường trở đi, nhiều nhà thơ hoặc văn nhân viết những bài thơ hay tác phẩm về Tết Trung Thu, người đời sau mới biết được truyền thuyết và tập tục của nó. Từ đó Tết Trung Thu trở thành ngày lễ cố định hàng năm. Chuyện xưa kể rằng vua Đường Minh Hoàng (713-741 Tây Lịch) dạo chơi vườn Ngự Uyển vào đêm rằm tháng tám âm lịch. Trong đêm Trung Thu, trăng rất tròn và trong sáng. Trời thật đẹp và không khí mát mẻ. Nhà vua đang thưởng thức cảnh đẹp thì gặp đạo sĩ La Công Viễn còn được gọi là Diệp Pháp Thiện. Đạo sĩ có phép tiên đưa nhà vua lên cung trăng. Ở đấy, cảnh trí lại càng đẹp hơn. Nhà vua hân hoan thưởng thức cảnh tiên và du dương với âm thanh ánh sáng huyền diệu cùng các nàng tiên tha thướt trong những xiêm y đủ màu xinh tươi múa hát. Trong giờ phút tuyệt vời ấy nhà vua quên cả trời gần sáng. Đạo sĩ phải nhắc, nhà vua mới ra về nhưng trong lòng vẫn bàng hoàng luyến tiếc.

Về tới hoàng cung, nhà vua còn vấn vương cảnh tiên nên đã cho chế ra Khúc Nghê Thường Vũ Y và cứ đến đêm rằm tháng tám lại ra lệnh cho dân gian tổ chức rước đèn và bày tiệc ăn mừng trong khi nhà vua cùng với Dương Quí Phi uống rượu dưới trăng ngắm đoàn cung nữ múa hát để kỷ niệm lần du nguyệt điện kỳ diệu của mình. Kể từ đó, việc tổ chức rước đèn và bày tiệc trong ngày rằm tháng tám đã trở thành phong tục của dân gian.

Cũng có người cho rằng tục treo đèn bày cỗ trong ngày rằm tháng tám âm lịch là do ở điển tích ngày sinh nhật của vua Đường Minh Hoàng. Vì ngày rằm tháng tám là ngày sinh nhật của vua Đường Minh Hoàng nên triều đình nhà Đường đã ra lệnh cho dân chúng khắp nơi trong nước treo đèn và bày tiệc ăn mừng. Từ đó, việc treo đèn bày cỗ trong ngày rằm tháng tám trở thành tục lệ.

Lại có chuyện kể rằng một vị tướng tên là Lưu Tú ở đời nhà Tây Hán, từ năm 206 trước Tây lịch tới năm 23 Tây lịch, trong lúc quân tình khốn quẫn đã cầu Thượng Đế giúp cho quân lính có đồ ăn để chờ quân tiếp viện. Sau khi cầu Thượng Đế, quân lính tìm được khoai môn và bưởi để ăn. Nhờ đó sau này Lưu Tú mới bình định được toàn quốc và lên làm vua tức là vua Quang Võ nhà Hậu Hán. Ngày mà Lưu Tú cầu được linh ứng là ngày rằm tháng tám. Từ đó nhà vua truyền lệnh cứ đến rằm tháng tám là làm lễ tạ trời đất và thưởng trăng bằng khoai môn và bưởi. Ngày lễ trọng thể vui tươi này được gọi là Tết Trung Thu.

Người Đại Hàn gọi Tết Trung Thu là ngày hội Chosuk. Trong dịp vui mừng của ngày hội này, người dân Đại Hàn thường bầy tỏ lòng biết ơn của mình đối với Thượng Đế cho họ được mùa, nên đã nghỉ ngơi vui chơi trong 3 ngày. Trước đây giao thông chưa thuận tiện, vào ngày hội Chosuk, những người buôn bán làm ăn ở thành phố thường về quê nhà thăm bà con họ hàng thân thích, những người sống ở quê nhà thì tổ chức hội hè như người Việt chúng ta đón mừng ngày Tết Âm Lịch. Trước ngày hội Chosuk một tháng, các công ty thương mại lớn ở Đại Hàn thường giảm giá hàng cho khách mua về làm lễ vật tặng nhau. Trong ngày hội Chosuk, người Đại Hàn ăn loại bánh làm bằng bột nếp và đậu xanh trộn với đường, họ gọi là "songpyon". Dịp này thanh thiếu nhi Đại Hàn thích nhẩy bài "Kang Kang Su Vol Lae".

Rằm tháng 8 người Nhật Bản tổ chức ngày hội Hounen Odori (Hounen có nghĩa là hạnh phúc và giầu có, Odori có nghĩa là nhẩy múa). Dịp này họ thường ra sau vườn hoặc ngồi trước cửa ngắm trăng và ăn mừng ngày hội Hounen Odori bằng loại bánh hình cái gối làm bằng gạo (rice dumplins) người Nhật gọi là "Tsukimi dango".

Đối với người Việt Nam thời cổ đại, Tết Trung Thu được diễn tả trong "Việt Nam Phong tục" của tác giả Phan Kế Bính với tục: Ban ngày làm cỗ cúng gia tiên, tối đến bày cỗ thưởng Nguyệt. Ðầu cỗ là bánh mặt trăng, và dùng nhiều thứ bánh trái hoa quả, nhuộm các màu các sắc, sặc sỡ xanh, đỏ, trắng, vàng, trong đó thì lễ vật hàng đầu là bánh mặt trăng, ngày nay gọi là bánh Trung Thu. Con gái hàng phố thi nhau tài khéo, gọt đu đủ thành các thứ hoa nọ hoa kia, nặn bột làm con tôm con cá coi cũng đẹp...

Theo các nhà khảo cổ học, Tết Trung Thu ở Việt Nam có từ thời xa xưa, từng được khắc trên trống đồng Ngọc Lũ, là một trong những Trống Đồng Đông Sơn có kích thước to lớn, hình dáng cổ kính, tập trung hoa văn phong phú nhất. Còn theo văn bia chùa Đọi năm 1121 thì từ đời nhà Lý, Tết Trung Thu đã được chính thức tổ chức ở kinh thành Thăng Long với các hội đua thuyền, múa rối nước và rước đèn. Đến đời Lê - Trịnh thì Tết Trung Thu đã được tổ chức cực kỳ xa hoa trong phủ Chúa mà “Tang thương ngẫu lục” đã miêu tả.

Theo "Tang Thương Ngẫu Lục", tác phẩm chữ Hán của 2 nhà văn Việt Nam Phạm Đình Hổ và Nguyễn Án viết khoảng cuối thế kỷ 18 đầu thế kỷ 19, thời vua Lê chúa Trịnh, Tết Trung Thu được tổ chức cực kỳ xa hoa trong phủ chúa. Còn theo sách “Thái Bình hoàn vũ ký” thì: “Người Lạc Việt cứ mùa thu tháng Tám thì mở hội, trai gái giao duyên, ưng ý nhau thì lấy nhau”. Như vậy, mùa thu là mùa của thành hôn.

Nghiên cứu về nguồn gốc Tết Trung Thu, theo học giả người Pháp P.Giran cũng từng viết trong “Magie et Religions Annamites, Paris: Challamet, 1912" về Tết Trung Thu: Từ xa xưa, ở Á Đông người ta đã coi trọng Mặt Trăng và Mặt Trời, coi như một cặp vợ chồng. Họ quan niệm Mặt Trăng chỉ sum họp với Mặt Trời một lần mỗi tháng (vào cuối tuần trăng). Sau đó, từ ánh sáng của chồng, nàng trăng mãn nguyện đi ra và dần dần nhận được ánh dương quang - trở thành trăng non, trăng tròn, để rồi lại đi sang một chu kỳ mới. Do vậy, trăng là âm tính, chỉ về nữ và đời sống vợ chồng. Và ngày Rằm tháng Tám, nàng trăng đẹp nhất, lộng lẫy nhất, nên dân gian làm lễ mở hội ăn Tết mừng trăng.

Theo phong tục Việt Nam, vào dịp Tết Trung Thu, cha mẹ bầy cỗ cho các con để đón trăng rằm. Các vị mua và làm đủ các loại đèn lồng thắp bằng nến treo trong nhà hoặc cho các con mang đi rước đèn cùng bè bạn. Cỗ mừng Tết Trung Thu gồm: bánh Trung Thu, các loại bánh kẹo khác, trái cây... nhiều hay ít tùy hoàn cảnh của mỗi gia đình.

Trong văn học nghệ thuật có nhiều tác phẩm thơ ca, hội họa, âm nhạc miêu tả Tết Trung Thu, trong đó có bài thơ của Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu:

"Có bầu có bạn can chi tủi
Cùng gió cùng mây thế mới vui
Rồi cứ mỗi năm rằm tháng Tám
Tựa nhau trông xuống thế gian cười".

2. Phong tục tín ngưỡng trong Tết Trung Thu Việt

Là một nước nông nghiệp nên Tết Trung Thu ở Việt Nam chứa đựng nét tín ngưỡng riêng, đó chính là tín ngưỡng trong lễ thức nông nghiệp, bao gồm cả phần lễ và phần hội. Tinh thần của Lễ thức đó, trước hết thể hiện ở ý thức của người nông dân đối với mùa vụ. Tháng Tám gieo trồng đã xong, thời tiết dịu đi, là lúc “muôn vật thảnh thơi” (bia chùa Đọi,1121), người ta mở hội cầu mùa, ca hát vui chơi. Dưới ánh trăng thu, các lão nông uống trà, nhắm rượu, ngắm trăng, thưởng nguyệt, chiêm nghiệm dự đoán tiên tri. Bởi vậy mà thành ngữ dân gian ta vẫn có câu “Muốn ăn lúa tháng Năm, trông trăng rằm tháng Tám”.

Người Việt hiện nay còn giữ được ít nhất hai lễ trong rằm tháng Tám. Đó là lễ cúng trăng (trời đất) và Lễ cúng gia tiên trên bàn thờ Tổ. Cả hai lễ đều có những lễ vật tương tự như nhau: Hoa, các loại quả, bánh nướng, bánh dẻo, rượu. Riêng lễ cúng gia tiên có thêm đĩa xôi. Ngoài những sản phẩm nông nghiệp là hoa quả, rượu, xôi, có hai loại bánh mà người Việt dành riêng cho lễ cúng Rằm tháng Tám là bánh dẻo và bánh nướng, một loại tròn, một loại vuông, phản ánh nhận thức thô sơ của người Việt cổ: Trời tròn, đất vuông. Khi phá cỗ người ta tin rằng các loại lễ vật đều mang một ý nghĩa thiêng liêng, ăn uống để tiếp thêm sức mạnh của trời đất, làm cho ta có đủ sức chống lại mọi thiên tai, thiên dịch. Cũng trong dịp này người ta mua bánh trung thu, trà, rượu để cúng tổ tiên, biếu ông bà, cha mẹ, thầy cô, bạn bè, họ hàng, và các ân nhân khác. Thật là dịp tốt để con cháu tỏ lòng biết ơn ông bà cha mẹ và để người đời tỏ lòng săn sóc lẫn nhau.

Người Việt xưa không mấy khi dùng đèn lồng, trừ Rằm tháng Tám, người ta đua nhau làm đèn lồng, mua đèn ông sao, đèn con thỏ, đèn con cóc (thiềm thử), đèn cá chép,…Đó là những vật phẩm biểu trưng nhiều hàm ý. Đèn con thỏ biểu hiện cho mặt trăng (ngọc thỏ). Đèn con cóc (thiềm thử) biểu thị sự cầu mong mưa thuận gió hòa của cư dân trồng lúa nước theo điển tích “con cóc là cậu ông trời”. Đèn cá chép là bắt nguồn từ tích cá chép vượt vũ môn, cá chép hóa rồng, với ý nguyện cầu mong cho nhân hòa, vật thịnh, con cháu học hành giỏi giang, tấn tới.

3. Rộn ràng - Tết Trung Thu

Múa sư tử - múa lân:

Một hoạt động không thể thiếu được trong phần hội của rằm tháng Tám đó là múa sư tử (thực ra là múa lân vì sư tử không có sừng). Người Việt dùng múa sư tử trong nhiều lễ hội với những ý nghĩa biểu trưng khác nhau. Trong cơ cấu của đội múa gồm có 3 nhân vật: Sư tử, tráng sĩ, ông địa. Sư tử là biểu trưng của Trời (Thiên), còn Tráng sĩ là Nhân, ông Địa là Đất. 3 nhân vật không đối kháng mà luôn tạo ra sự phối hợp hài hòa, Thiên - Địa - Nhân hòa hợp là ước vọng sâu xa của cư dân lúa nước Việt Nam. Với những người cho là múa lân thì lại có sự giải thích khác. Họ cho rằng Lân là con vật cực hiền (nhân thú). Con Lân chỉ xuất hiện khi thánh nhân ra đời hoặc thời thịnh trị. Cho nên, múa Lân trong ngày tết Trung thu là cầu mong cho vua sáng, tôi hiền, đất nước thái bình, hưng thịnh. Nó chẳng những thể hiện ở ý thức mà cả trong hành động.

Lân còn gọi là Kỳ Lân. Kỳ là tên con đực, Lân là tên con cái. Lân là con vật đứng thứ hai trong tứ linh: long (rồng), lân, qui (rùa), phụng (phượng hoàng), là con vật thần thoại, thân hươu, móng ngựa, đuôi bò, miệng rộng, mũi to, có một sừng ở ngay giữa trán, lông trên lưng ngũ sắc, lông dưới bụng màu vàng. Tục truyền, lân là con vật hiền lành, chỉ có người tốt mới nhìn thấy nó được.

Vào lúc xẩm tối Rằm tháng tám, tiếng trống múa sư tử (múa lân) náo động các phố phường, làng xóm.

Mỗi đám rước sư tử có khoảng mươi - mười lăm người, quần áo chẽn, khăn võ sinh, chân đi hài sảo. Một màu đen tuyền. Thắt bao lưng xanh đỏ, bỏ múi lòe xòe. Ba anh đảm nhận việc đội đầu, cầm đuôi sư tử và đánh côn. Tung côn là người giỏi nhất đám, chỉ huy chung. Một đầu côn gắn quả mây, to hơn trái cam. Quả mây đan mắt cáo, bên trong là một quả cầu gọt bằng gỗ xốp nhẹ cỡ bằng quả chanh. Mấy người này ít nhiều phải nắm được vũ thuật. Hai người khiêng trống cái, một người cầm chũm chọe. Những người còn lại đi song hàng hai bên giữ trật tự, bảo vệ an toàn cho đoàn.

Sau khi tuần hành qua các đường chính, vào lúc trăng sắp lên giữa đỉnh đầu, các phường sư tử chia nhau rẽ vào các phố buôn bán giàu có, tìm đến nơi nhà cao cửa rộng. Chọn được gia chủ có của nổi của chìm, đám rước dừng lại trước cửa để biểu diễn.

Bắt đầu là điệu chào của sư tử, tiến thoái đúng lễ nghi kính cẩn. Chiếc côn được nâng cả bằng hai tay lễ phép. Tiếng trống, tiếng chũm chọe thôi thúc mạnh mẽ hơn. Đám rước sư tử trổ hết ngón nghề của mình.

Trước tấm ''thịnh tình'' của sư tử, gia chủ đành mở rộng cửa nghênh tiếp. Vợ chồng, con cái, thân thuộc bắc ghế thưởng ngoạn.

Cuối cùng là phần lĩnh tiền thưởng, chấm dứt trò múa chúc tụng đêm rằm. Tiền thưởng nhiều khi khá lớn, nhưng gia chủ không phát tận tay. Họ dùng một vuông vải đỏ hoặc một tờ giấy hồng điều gói tiền lại rồi treo lên xà nhà. Phường sư tử phải công kênh nhau hai ba người mới lấy nổi.

Múa sư tử đòi hỏi nhiều sức lực, biết sử dụng vũ thuật khéo léo. Thêm vào đó là đức tính kiên trì, dũng cảm, nhanh nhẹn, tháo vát. Phải chăng, ở một góc độ nào đó, múa sư tử đã thể hiện tinh thần thượng võ của dân tộc ta lúc hội hè, khi tết nhất.

Trẻ em thì thường rủ nhau múa Lân sớm hơn, ngay từ mùng 7 mùng 8 và để mua vui chứ không có mục đích lĩnh giải. Tuy nhiên có người yêu mến vẫn gọi các em thưởng cho tiền.

Đã có bài hát về Múa sư tử như sau:

“Thùng thình thùng thình trống rộn ràng ngoài đình
Có con sư tử vui múa quanh vòng quanh
Trung thu liên hoan trăng sáng ngập đường làng
Dưới ánh trăng vàng em cất tiếng hát vang”

Rước đèn:

Ở một vài địa phương, có tục các em rước đèn kéo quân trong dịp Tết Trung thu. Đèn kéo quân hình vuông, cao khoảng 80cm, rộng mỗi bề khoảng 50cm. Bốn mặt đều phết giấy Tàu bạch như giấy bóng mờ hiện nay. Phía trên và phía dưới có đường viền sặc sỡ. Bên trong có một tán giấy hình tròn. Khi đốt đèn, hơi lửa bốc lên, tán giấy xoay quanh. Đèn kéo quân còn gọi là đèn chạy quân vì hình đoàn quân cứ liên tục kéo đi, chạy đi không ngừng hết vòng nọ đến vòng kia. Chỉ khi nào đèn hết dầu (nến), đèn tắt thì các tán không quay nữa. Đèn có bốn mặt, hình ảnh xem ở mặt nào cũng được.

Hát trống quân:

Thời xưa, người Việt còn tổ chức hát trống Quân trong dịp Tết Trung Thu. Đôi bên nam nữ vừa hát đối đáp với nhau, vừa đánh nhịp vào một sợi dây gai hoặc dây thép căng trên một chiếc thùng rỗng, bật ra những tiếng "thình thùng thình" làm nhịp cho câu hát. Những câu hát vận tức là hát theo vần, theo ý hoặc hát đố có khi có sẵn, có khi lúc hát mới ứng khẩu đặt ra. Cuộc đối đáp trong những buổi hát trống quân rất vui và nhiều khi gay go vì những câu đố hiểm hóc. Ngày xưa trai gái dùng điệu hát trống quân để hát trong những đêm trăng rằm, nhất là vào rằm tháng tám. Trai gái hát đối đáp với nhau vừa để vui chơi vừa để kén chọn bạn trăm năm. Người ta dùng những bài thơ làm theo thể thơ lục bát hay lục bát biến thể để hát.

“Chiếc đèn ông sao sao năm cánh tươi màu
Cán đây rất dài, cán cao qua đầu
Em cầm đèn sao em hát vang vang
Đèn sao tươi màu của đêm rằm liên hoan...” (Chiếc đèn ông sao: Phạm Tuyên)

Tục hát trống quân, theo truyền thuyết, có từ thời vua Lạc Long Quân đời Hồng Bàng. Sau này, điệu hát trống quân đã được Vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) áp dụng khi ngài đem quân ra Bắc đại phá quân nhà Thanh vào năm 1788. Trong lúc quân sĩ rất nhớ nhà, ngài cho một số binh lính giả làm gái để trai gái đôi bên hát đối đáp với nhau trong khi người ta đánh trống theo nhịp ba để phụ họa. Do đó, quân lính vui mà bớt nhớ nhà. Điệu hát trống quân được thịnh hành từ thời Nguyễn Huệ trở đi. Người Trung Hoa không có phong tục này.

Trò chơi dân gian:

Trò chơi dân gian cho trẻ em ở nước ta có những đặc điểm nổi bật: dễ chơi, em nào cũng tham gia được chơi ở địa điểm nào cũng được, lại có cả hát kèm theo, giàu tính trí tuệ và không tốn tiền.

Trò chơi dân gian cho trẻ em có thể chia ra làm nhiều loại. Có loại lợi dụng sức gió như chơi chong chóng, chơi trò đánh gậy, thả diều... Chỉ cần hai mảnh lá dứa bện chéo vào nhau, cắm một cái gai nối với một khúc cành tre bằng cái đũa, có lỗ, là trẻ em đã có cái chong chóng quay tít. Cầm chong chóng chạy ngược gió thì thích biết bao. Còn thằng đánh gậy ư? Chỉ là cành dâu, tiễn khúc, có cả chân tay, đầu mình, hai tay nối với cái "gậy". Cái gậy lại buộc với hình tròn bằng lòng bàn tay. Tất cả nối liền nhau, treo lên trước gió. Gió thổi vào hình tròn làm cái gậy quay tít. Thằng đánh gậy trở nên sinh động như võ sĩ đang múa. Thả diều thì khỏi phải nói. Chiều hè lộng gió, cánh diều bay bổng trời cao. Tiếng sáo ngân trong trẻo. Lũ trẻ nằm trên bờ đê cỏ xanh, ngẩng mặt lên dõi nhìn, sung sướng.

Những trò chơi dùng lửa hoặc ánh sáng như rước đèn ông sao, đèn lồng, đèn hình cá... vào đêm Trung thu hẳn không gì lộng lẫy và huyền ảo hơn. Đặc biệt nhất là đèn kéo quân (còn gọi là đèn cù). Khi ngọn nến được đốt lên, chong chóng quay, đèn cũng quay. Thế là các con vật tự nhiên chạy. Có lẽ từ cái trò chơi này, bài dân ca "Đèn cù" đã ra đời. Ông cha ta đã biết tận dụng luật đối lưu của không khí để tạo nên trò chơi thông minh và sinh động.

Những trò chơi dùng nước cũng không ít. Trẻ em có thể gấp con thuyền giấy, hoặc một cái lá khô hay cái bẹ hoa chuối đã có thể thành thuyền được gió đưa đi bong bong trên mặt nước. Thời sau này, các em cho dính một tí xà phòng bánh vào đuôi mảnh giấy rồi thả ngay trong thau nước. Xà phòng tan, tạo ra lực đẩy mảnh giấy lao đi, dễ làm mà cũng không kém phần thích thú. Trò chơi dân gian Việt Nam góp phần rèn luyện trí tuệ cho trẻ em. Các em có thể ngồi quanh bàn cờ hàng giờ và tính toán nước đi sao cho thắng. Chỉ với hình vẽ bằng than, gạch non hay phấn trên sân và một ít sỏi hoặc đá dằm, các em đã có thể "chơi ô ăn quan" được rồi. Người chơi muốn thắng phải tính rải quân như thế nào để cuối cùng thu được nhiều quân của đối phương về mình.

Phần lớn các trò chơi cho trẻ đều có tác dụng rèn năng lực khéo tay, nhanh mắt. Từ hòn đất sét dẻo và mềm, các em có thể nặn ra đủ thứ quả hoặc con vật cực kỳ sinh động. Trẻ con theo mẹ đi chợ, đố cháu nào bỏ qua được mẹt tò he của bác thợ nặn bằng bột trắng, vàng, xanh, đỏ... những Thánh Gióng cưỡi ngựa, Quan Công, chú Tễu... hồn nhiên và hấp dẫn. Riêng các bé gái rất mê đánh chuyền. Chỉ với 10 que chuyền và một quả chuyền bằng quả ổi xanh, quả cà, quả bưởi con bị rụng hoặc véo hòn đất dẻo vo tròn lại là xong. Các em vào trò: tay tung quả lên, lại phải nhặt que chuyền rồi bắt quả cho đúng, miệng phải nói từng câu cho hợp, cho nhịp nhàng với từng động tác. Vì thế mắt phải tinh, tay phải nhanh, khéo và chính xác. Từ nhặt một que mỗi lần đến hai que, ba que... và cuối cùng là 10 que. Các que ấy được rải ra nên rất khó vơ, làm sao trong một giây phải vơ gọn, vơ hết, không rơi que nào và lại bắt gọn quả chuyền cũng bằng bàn tay ấy. Thế mới khó. Làm được mới giỏi.

Trò chơi dân gian còn mang tính thể thao, rèn luyện sức mạnh và sự dẻo dai cho trẻ. Chỉ với cái mo cau rụng, đứa ngồi, đứa kéo chạy vòng quanh sân đã trở thành chiếc xe bong bong. Rồi nhảy dây, đá cầu, đu, nhào lộn,... đều cần đến cơ bắp vừa mạnh vừa chính xác. Cái trò "trồng nụ trồng hoa" chẳng cần dụng cụ gì mà hấp dẫn hết chỗ nói. Đây chính là môn thể thao nhảy cao không cần xà. Mới đầu nhảy qua một hai bàn chân dựng đứng thì dễ, đến khi cả bốn bàn chân và bốn nắm tay của cả hai trẻ chồng lên cao thì có lẽ đã đến sáu bảy mươi phân, nhảy qua không chạm quả là không phải đùa.

Tính tập thể kết hợp với ca hát cũng là nét độc đáo của trò chơi dân gian cho trẻ em. Điệu múa kỳ lân đêm Rằm tháng Tám, trò chơi "thả đỉa ba ba", vừa chơi vừa hát những câu đồng dao bao nhiêu trẻ tham dự cũng được.

Do cuộc sống lao động gắn liền với thiên nhiên hoang sơ nên trẻ em sớm biết chơi với các con vật. Ngoài chim muông, trẻ em còn biết đưa chuồn chuồn, châu chấu, cào cào vào trò chơi.

Đón trăng:

Tự bao đời nay, trung thu gắn liền với trăng, bởi vậy cũng chẳng lấy làm ngạc nhiên khi tết trung thu bắt nguồn từ Tết trông trăng. Theo thần thoại, trước hết trăng là một vị nữ thần cô độc, thuộc về nữ giới, có rất nhiều quyền lực không kém gì thần mặt trời. Có lẽ vì thế mà chúng ta có hai loại lịch: Âm lịch và Dương lịch. Tuy vậy, mỗi quốc gia, mỗi dân tộc, mỗi tôn giáo lại có những quan niệm khác nhau về vị thần bí ẩn này. Từ thời thượng cổ đã có trên năm mươi quan niệm và tên khác nhau để gọi thần Trăng. Thậm chí thần Trăng đã có trước các tôn giáo hoàn cầu như đạo Hồi, Bà La Môn qua các danh xưng Arma của người Hittite, thần Sin và Amn của người Ả Rập, thần Chadra của người Hindu, đó là nam thần. Ở Trung Hoa, người ta gọi trăng là nữ thánh qua các tên Hằng Nga, người Indonesia gọi Silewe, các dân tộc hải đảo Polynésien thì gọi trăng là nữ thần Nazarata. Trăng đã được tôn xưng tột đỉnh như tại Hy Lạp, đó là thần Hécate ba đầu, cai quản ba cõi trời, đất và biển cả, có đầy phép thần thông biến hóa, chỉ mang lại điềm lành cho nhân thế mà thôi.

Ngoài ý nghĩa vui chơi cho trẻ em và người lớn, Tết Trung Thu còn là dịp để người ta ngắm trăng tiên đoán mùa màng và vận mệnh quốc gia. Nếu trăng thu màu vàng thì năm đó sẽ trúng mùa tằm tơ, nếu trăng thu màu xanh hay lục thì năm đó sẽ có thiên tai, và nếu trăng thu màu cam trong sáng thì đất nước sẽ thịnh trị v.v.

Trải qua bao biến thiên của lịch sử, lễ hội Tết Trung Thu ở Việt Nam cũng có nhiều thay đổi theo thời gian. Song dù thay đổi thế nào thì cái “thần” của nó vẫn còn giữ được, đó là tính chủ thể, sự vui chơi hồn nhiên của trẻ và sự quan tâm của mọi người đối với các em.

Tết Trung thu, một lễ thức nông nghiệp ở nước ta, một cái tết của trẻ mà ở đó các em được phát huy hết các đức tính tốt đẹp của mình, được vui chơi thỏa thích, được hòa mình vào trong thiên nhiên kỳ thú và được đắm mình trong vòng tay yêu thương nhân ái của mọi người. Đó là một lễ hội truyền thống đã ăn sâu vào trong tiềm thức người Việt, một nét đẹp văn hóa cần được gìn giữ và bảo tồn.

Có lẽ bất cứ một người Việt Nam nào cũng đều có tuổi thơ và đều có những giờ khắc tưng bừng đón Tết Trung Thu, dù đơn giản chỉ có hồng với cốm thôi cũng không thể nào quên cái vui thủa ấy. Vui vì được rước đèn, được tự tay nhặt từng hạt bưởi để xâu thành một chuỗi phơi khô làm đèn thắp đêm Rằm tháng tám, để rồi khi thành người lớn có gia đình và rồi lại sắm tết cho con cái, nhìn chúng múa hát đón trăng trong lòng ai không khỏi bồi hồi nhớ về một mùa trăng năm nào, bên tai lại vọng về bài hát cũ”

“Ông giẳng ông giăng,
xuống chơi với tôi,
có bầu có bạn,
có ván cơm xôi,
có nồi cơm nếp,
có tệp bánh chưng,
có lưng hũ rượu,
có chiếu bám dù,
thằng cu xí xoài,
bắt trai bỏ giỏ,
cái đỏ ẵm em,
đi xem đánh cá,
có rá vo gạo,
có gáo múc nước,
có lược chải đầu,
có trâu cày ruộng,
có muống thả ao,
ông sao trên trời....”

(Nguồn: Cinet)